Vliegbasis Leeuwarden is bron van PFOS/PFAS-vervuiling Jelsumer Feart: mogelijk beregeningsverbod

De bron van de te hoge concentraties PFOS/PFAS in de Jelsumer Feart bevindt zich op de militaire vliegbasis in Leeuwarden. Dat is de conclusie van het brononderzoek dat Wetterskip Fryslân afgelopen maart en april uitvoerde. Wetterskip Fryslân heeft met metingen vastgesteld dat er vanaf de vliegbasis in bijna alle lozingen verontreinigd regen- en afvalwater in het oppervlaktewater en het rioolstelsel terechtkomt.

Conclusie brononderzoek

De belangrijkste conclusie van het brononderzoek is dat de vervuilingsbron zich op de vliegbasis bevindt. Wetterskip Fryslân heeft gemeten dat verontreinigd regen- en afvalwater vanaf de vliegbasis in het oppervlaktewater en rioolstelsel terechtkomt. Of deze actuele lozingen een gevolg zijn van nog steeds gebruikte PFAS-houdende stoffen of uit- of afspoeling van historische verontreiniging is niet met zekerheid vast te stellen. Op de vliegbasis is jarenlang gewerkt en geoefend met blusschuim dat PFOS/PFAS bevatte.

Naast actuele lozingen wordt de verontreiniging van de Jelsumer Feart veroorzaakt door PFOS/PFAS die in het verleden al in het bodemslib zijn terechtgekomen. Deze komen door uitwisseling weer in het water terecht. Andere vervuilingsbronnen die een verhoogde concentratie PFOS en/of PFAS veroorzaken zijn uitgesloten.

Vliegbasis

Op de vliegbasis is in de hoofdwatergang, die uitmondt bij het gemaal aan de oostkant, het hoogste PFOS-gehalte van 8800 nanogram per liter gemeten. Dit is een overschrijding van ruim 13.000 keer de PFOS-norm van 0,65 nanogram per liter van de Europese Kaderrichtlijn Water. In de rioolbuis aan de Kampweg, waar het rioolstelsel van de vliegbasis rechtstreeks op aansluit, is een PFOS-normoverschrijding van ruim 2000 keer (1300 nanogram per liter) aangetroffen. Ook andere stoffen uit de PFAS-familie zijn in verhoogde concentraties aangetroffen.

Plan van aanpak

Dijkgraaf Luzette Kroon van Wetterskip Fryslân geeft aan dat de Jelsumer Feart gebaggerd moet worden om de historische PFOS-verontreiniging te verwijderen. „Voorwaarde is dat de vervuilingsbron op de vliegbasis eerst wordt weggenomen. Baggeren is pas zinvol als er geen nieuwe verontreiniging meer bijkomt. Defensie heeft toegezegd snel aan de slag te gaan met een saneringsplan.” Wetterskip Fryslân heeft de verontreiniging gemeld bij het Openbaar Ministerie, in overeenstemming met vastgestelde procedures.

Maatregelen en mogelijk beregeningsverbod

Wetterskip Fryslân onderzoekt ook maatregelen om wateroverlast en -tekorten in de polders rondom de Jelsumer Feart aan te pakken. Agrariërs worden geadviseerd om maatregelen te nemen om zoveel mogelijk regenwater vast te houden, zoals het plaatsen van bochtstukken op drainage-einden. Zulke maatregelen worden ook in de zandgebieden toegepast.

Met deze maatregelen hoopt het waterschap deze zomer voldoende en schoner water te kunnen inlaten in de polders ten zuiden van de Jelsumer Feart en het bemalingsgebied ten noorden daarvan. Voor de polders rond de Lytse Feart en richting Stiens is dit moeilijker, vanwege minder boezemvaarten. Hierdoor moet het water van de ene naar de andere polder worden gepompt. Dit kan ertoe leiden dat er deze zomer een onttrekkingsverbod (beregeningsverbod) moet worden ingesteld in de noordelijke polders, terwijl dit in het zuiden mogelijk niet nodig is.