Column: Het begint te schuren in Den Haag

De redactie van Agrio bracht deze week naar buiten dat er een groot ongeloof was op een bijeenkomst met sectororganisaties, waarbij een ambtenaar van het ministerie van LNV een toelichting gaf op de strategie vanuit het ministerie. Waar de sectororganisaties zich aan het oriënteren zijn op de nieuwe werkelijkheid voor de landbouwsector op basis van het Hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB, blijken de ambtenaren nog in het oude denkkader te zitten. Op de bijeenkomst, met in ieder geval mensen van de topsectoren Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en Agri & Food, kreeg de zaal een toelichting op het zogeheten LNV-Witboek ‘2050 begint nu!’. Voor de topsectoren was dit nieuw.

Witboek

Het Witboek bleek al wel eind april gepresenteerd te zijn, dus vóór de presentatie van het Hoofdlijnenakkoord op 16 mei. Maar op de bijeenkomst op 3 juni bleek er nog geen begin te zijn gemaakt met het indalen van het Hoofdlijnenakkoord. Op vragen van medewerkers van de topsectoren hoe het Witboek zich verhoudt tot het Hoofdlijnenakkoord, kwam een bijzonder antwoord. Het Witboek is voor het ministerie het uitgangspunt en het Hoofdlijnenakkoord zou daaraan getoetst worden. „Mocht de nieuwe minister daar niet mee akkoord zijn, dan zou hij de minister uitleggen dat van de inhoud van het Witboek niet kon worden afgeweken.”

Deze zin komt dus uit de brief van de topsectoren die naar de hoogste ambtenaar van LVVN is gestuurd. Dus misschien is het net iets anders verwoord. Maar de strekking is duidelijk. Femke Wiersma en Jean Rummenie moeten zich conformeren aan het beleid van de ambtenaren. Je vraagt je dan wel af waarom we in Nederland nog verkiezingen organiseren, als een minister van welke politieke kleur dan ook de visie van de ambtenaren moet volgen.

Oud-beleid

Het Witboek is een ‘handvat voor ambtenaren om in 2050 een duurzaam en gezond voedselsysteem te hebben, dat de draagkracht van de aarde respecteert’. Daarbij ligt de focus op blijvend herstel van biodiversiteit en een vitale natuur, een volhoudbare land- en tuinbouw, en een vitaal platteland ‘uitgaande van natuurlijke systemen om te komen tot een robuust, optimaal landgebruik’. Met de kennis van de afgelopen jaren weten we dat alle doelen voor natuur, landbouw en platteland van de kabinetten-Rutte dan gewoon worden doorgezet. Er staat nog wel bij dat het een dynamisch document is, waaraan gewerkt blijft worden. Maar het Witboek ‘onderbouwt vanuit welk perspectief LNV de politiek adviseert’.

Introductiedossier

Nu is er natuurlijk niets mis met goedbedoelde adviezen. Maar de BBB wil met het Hoofdlijnenakkoord in de hand het stuur toch aardig omgooien. In plaats van advies geven voorzie ik enorme discussies op het ministerie tussen de bewindspersonen en de ambtelijke top. Dat blijkt ook uit het introductiedossier voor Femke en Jean dat de ambtenaren opstelden. Het 248 pagina’s tellende document bevat 56 onderwerpen die de stand van zaken weergeven, volgens de ambtenaren. Het woord natuur komt daarin acht keer vaker voor dan boer. En stikstof drie keer zo vaak als boer. Het leest ook als voortzetting van het oude beleid. Het overzicht is voor Femke en Jean wel handig om snel te zien waar ze het beleid willen bijsturen en wat ze kunnen stoppen.

Stikstofuitstoot 'onderschat'

Het Nationaal Kennisprogramma Stikstof kan bijvoorbeeld goed tegen het licht gehouden worden. De ambtenaren denken dat de stikstofemissies bij het aanwenden van mest sterk worden onderschat. Recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam bracht op dat vlak geen nieuwe inzichten. Het is de vraag of de huidige insteek van het kennisprogramma het verschil gaat maken. Ik denk het niet. Femke zou het kunnen schrappen of het onderzoeksprogramma kunnen ombuigen naar bijvoorbeeld mineralisatie in natuurbodems. Die factor is waarschijnlijk veel groter dan depositie.

Beide documenten en de zienswijze van de ambtenaar op de bijeenkomst van de topsectoren tonen duidelijk aan dat de ambtenaren voorlopig nog op een ander spoor zitten.