Column: De mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest

Neem bijvoorbeeld klimaatactivisten en NGO’s. Hun boodschap is doordrongen van urgentie: „De wereld staat in brand! De ijskappen smelten! De tijd dringt!” Het reptielenbrein, het oudste en meest primitieve deel van onze hersenen, reageert instinctief sterk op deze dreiging. Overleven staat voorop, dus handelen we. Het emotionele brein neemt het stokje over en vertaalt de dreiging naar een gevoel: angst. En daar komt het rationele brein in actie, dat een oplossing zoekt om de angst te verminderen: doneer aan Greenpeace, stem op een partij die klimaatmaatregelen belooft, beperk je CO2-uitstoot.
Neuromarketing speelt hier feilloos op in. Het is een vakgebied dat de werking van onze hersenen onderzoekt en deze kennis toepast om consumentengedrag te sturen. En ja, angst is daarin een krachtige troef. Mensen worden tot actie aangezet wanneer ze een gevoel van urgentie ervaren. Maar in hoeverre wordt die urgentie gecreëerd? Hoe vaak worden wij gestuurd door manipulatieve prikkels, zonder dat we het zelf doorhebben?

Ook overheden en beleidsmakers ontkomen hier niet aan. Een probleem dat door activisten en belangengroepen groot genoeg wordt gemaakt, wordt al snel een maatschappelijke kwestie waar wetten en regels voor komen. Maar als we even uitzoomen, zien we dan een reële dreiging of een zorgvuldig opgebouwd narratief? Wie durft die vraag nog hardop te stellen zonder meteen weggezet te worden als ‘klimaatontkenner’?
Het doet me denken aan mijn vader. Hij had een nuchtere kijk op de wereld en zei altijd: „Ze bekiek'n het maor, 't zal mien tied wel duur'n.” Maar dat is nu net het punt: het gáát niet om ons, het gaat om de generaties na ons. Onze kinderen en kleinkinderen hebben recht op een toekomst, een perspectief, een plek waar ze kunnen werken en leven zonder gegijzeld te worden door opgelegde angsten en regelgeving die hen klemzet. In de agrarische sector voelen we dat als geen ander. We zijn onmisbaar voor de voedselzekerheid en voedselveiligheid van Nederland, maar worden overspoeld door regelgeving die ons lamlegt. Boeren raken murw, hun toekomst wordt onzeker.
De wereld redden? Dat begint met bewustwording. Niet alleen van klimaatverandering of milieuproblematiek, maar ook van de manier waarop we gemanipuleerd worden. Het is tijd om zelf na te denken. Hoe relevant is de angst die ons wordt aangepraat? Wat is het doel van de afzender? En bovenal: wat willen wij zélf, los van de opgelegde angstbeelden?
Dus de volgende keer dat u geconfronteerd wordt met een alarmerende boodschap, vraag uzelf dan af: is dit echt mijn angst, of is het de angst van iemand anders die mij in een bepaalde richting wil sturen? Want angst mag een drijfveer zijn, maar laat het niet de stuurman van uw leven worden.