Maatregelen perceelafspoeling door Friese boeren hadden nauwelijks effect op waterkwaliteit

Aanleiding voor dit onderzoek was dat ingezette maatregelen al sinds 2005 geen meetbaar effect meer hadden op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Onderzoekers concluderen dan ook dat de maatregelen die de boeren hebben genomen, nauwelijks effect hebben gehad. Daarom is door de deskundigen van het NMI de vraag gesteld wat de exacte herkomst is van de vervuilingsbronnen en met welke maatregelen het beste valt te sturen op de stikstof- en fosforbelasting van het water.

Metingen, geen modellen

Sinds jaar en dag wordt de uitspoeling van mineralen naar oppervlaktewater berekend aan de hand van modellen. „Agrariërs hebben aangegeven de modellen waarbij de nutriënten in het oppervlakte worden gemeten niet te vertrouwen. Wetterskip Fryslan doet al lange tijd metingen dus wij hebben de gegevens van de afgelopen jaren gewoon voor handen”, vertelt beleidsmedewerker Arjen van der Mark van Wetterskip Fryslân.

Voor het eerst heeft NMI nu gebruik gemaakt van een nieuwe onderzoeksmethode waarbij wordt gemeten. Daarbij zijn honderdduizenden gegevens verzameld, over de waterkwaliteit, bodemsamenstelling, mineralengehalte, bemesting, grondgebruik en intensiviteit van teelten en aantallen watervogels. Via een programma worden tussen deze gegevens verbanden gelegd.

Fosfor

Het NMI concludeert dat de concentraties stikstof en fosfor in het oppervlaktewater goed te voorspellen zijn op basis van gebiedskenmerken. Zo blijkt dat de fosforconcentratie in het water in het grootste deel van het gebied sterk afhankelijk is van de bodemstructuur (klei, zand, veen), het metalengehalte van de bodem, de P-toestand van de bodem en het kalkgehalte.

Echter hebben agrarisch ondernemers in het werkgebied van Wetterskip Fryslân maar weinig invloed op dit fosforgehalte, weet onderzoeker Gerard Ros van het NMI. „De boer kan hier via bemesting niet op sturen; hij kan alleen invloed uitoefenen op het verminderen van oppervlakkige afspoelingen, de belangrijkste route waarlangs fosfor in het water terecht komt”, aldus Ros. Volgens NMI kunnen boeren deze oppervlakkige afspoeling aanpakken door goed bodembeheer, beheer van sloten en slootranden. Dit kan door bijvoorbeeld door watergangen te baggeren met de baggerspuit, dat boeren via Agrarisch Natuurbeheer tegen een vergoeding kunnen uitvoeren.

Stikstof

Op de uitspoeling van stikstof hebben boeren daarentegen wel invloed. Mineralenverliezen kunnen namelijk worden voorkomen door goed bodembeheer en een uitgekiend bouwplan, zo concludeert NMI. Bouwplannen met relatief veel diepwortelende en stikstofefficiënte gewassen, zoals graan en gras, hebben minder uitspoeling van stikstof dat bouwplannen met veel rooigewassen. Daarnaast denken onderzoekers dat een goed bemestingsplan ook veel kan opleveren.

Meer lezen over wat het wetterskip gaat doen met deze resultaten en wat het betekent voor de maatregelen die boeren nemen? Lees in de komende editie van Veldpost, die verschijnt op zaterdag 6 juli, een uitgebreid achtergrondartikel.