‘Onafhankelijke onderzoekscommissie nodig voor Natura 2000’

Schreijer-Pierik (CDA) reageert op het artikel dat Veldpost schreef over de mogelijkheden die er wel degelijk zijn voor minister Schouten om ook de ambities van het natuurbeleid kritisch tegen het licht te houden. Nico Gerrits, deskundige op natuurwetgevingsgebied en stikstof, schetste in het artikel dat er fouten zijn gemaakt bij de aanwijzing van Natura 2000-gebieden en dat er grotere en soms zelf onhaalbare doelen zijn geformuleerd voor natuurgebieden. Op basis daarvan legde de redactie Annie Schreijer een aantal vragen voor.

Is het bij u bekend dat er fouten zijn gemaakt bij de aanmelding van Natura 2000-gebieden?

„Ja, het was mij bekend dat er fouten zijn gemaakt en nationale toevoegingen van habitattypes hebben plaatsgevonden. Dat is in de provincie Overijssel ook al tien jaar geleden door Statenleden van meerdere fracties gesignaleerd en door stichting iQuatro aangegeven. Ik heb zelf al in 2011 toenmalig staatssecretaris van ELI Henk Bleker (CDA) gewezen op de volledige onterechte gronden van aanwijzing van enkele gebieden waarvan men voornemens was deze definitief als Natura 2000-gebied aan te wijzen. Bleker heeft met steun van de toenmalige coalitie die gebieden ook daadwerkelijk geschrapt in Den Haag en in Brussel. Erg moedig, want de ambtelijke tegenwerking en de vijandelijkheden in bepaalde media waren enorm.”

Wat betekent dit volgens u?

„Het grote probleem gaat inderdaad om de politieke wil, zoals het onderzoek van Gerrits aantoont. En zoals de late aanwijzing van het Wierdense Veld aantoont. Maar de grootste belasting zijn in veel gevallen de later toegevoegde ambities en instandhoudingsdoelstellingen onder invloed van terreinbeherende organisaties. Hierop is door gebrek aan transparantie door een select gezelschap ambtenaren dus onvoldoende democratische controle vanuit de Provinciale Staten en de Tweede Kamer mogelijk geweest.”

Zou dit aanleiding moeten zijn voor Nederland om het aantal Natura2000-gebieden te heroverwegen?

„Jazeker. Zowel de aanwijzing van bepaalde Natura 2000-gebieden moeten worden heroverwogen, waar er objectieve wetenschappelijke redenen bestaan tot schrapping, als de onjuiste informatie toentertijd. Wat belangrijker is, is het verwijderen van de door Gerrits en anderen al langer aangetoonde provinciale en nationale 'koppen' bovenop de minder vergaande verplichtingen onder de EU-natuurwetgeving. Habitattypes als actief hoogveen zijn toegevoegd op oneigenlijke gronden en zonder dat daartoe een verplichting uit Brussel gold. Dat is gebeurt bij Engbertsdijksvenen, waar omwille van die toevoeging nu landbouwbedrijven worden uitgekocht en onteigend.”

Uit de gegevens van Gerrits blijkt dat er bij de updates habitatgebieden verdwijnen en nieuwe worden toegevoegd. Wat vindt u daarvan?

„Deze toevoegingen zijn schimmig en onvoldoende democratisch gelegitimeerd, terwijl de bestuurlijke gevolgen immens zijn. Statenleden klagen dat zij onvoldoende tot zelfs geheel niet hierover geïnformeerd werden. De toevoegingen moeten dus spoedig verwijderd worden, als er geen wettelijke plicht toe bestaat. Dat is ook mogelijk.”

Wat vindt u er van dat deze informatie onder de pet blijft en niet openbaar is?

„Gelukkig is er de Wet Openbaarheid van Bestuur. Statenleden en Kamerleden moeten hiermee snel aan de slag om per provincie en ook op niveau van de Rijksoverheid in kaart te brengen welke doelstellingen niet Europees vereist zijn en hoe dit heeft kunnen gebeuren. Daarbij moeten de betrokkenen ook aan de tand gevoeld worden. Gezien de jarenlange opkoop van gronden, de huidige stikstofproblematiek en de sociaal-economische bedreigingen erdoor is het wellicht zelfs parlementaire enquête waard. Er moet sowieso een geheel onafhankelijke onderzoekscommissie komen.”

Is dit voor u aanleiding om in Brussel opheldering te vragen?

„Dat zijn de uitkomsten van een dergelijke onderzoekscommissie uiteindelijk zeker. Echter heb ik in mijn rapport 'Land in de knel' en tijdens de evaluatie (fitness check) van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen/natura 2000 al in 2015-2016 deze toestanden in Brussel aangeklaagd. De Europese Commissie heeft meermaals geantwoord dat het lidstaten flexibiliteit toestaat en uitgaat van de aangeleverde informatie en ecologische onderbouwing door de bevoegde overheid van een lidstaat. De kern van het probleem en de oplossing ervan liggen dus gewoon in Nederland bij minister en provincies. Tweede Kamerleden en Provinciale Statenleden moeten nu hierover eerst volledige opheldering en snel onafhankelijk onderzoek eisen. Als de Europese Commissie zou weigeren om na onderbouwing de op onjuiste gronden later toevoegde habitattypes of aangemelde N2000-gebieden uit Nederland te schrappen – wat mij onwaarschijnlijk lijkt, dan zal ik zeker in actie komen en de christendemocratische EVP-Fractie mobiliseren. Maar zoals een Duitse Europarlementariër en voormalig voorzitter van de Milieucommissie mij al in 2015 over de Nederlandse uitvoering van de EU-natuurrichtlijnen en Natura 2000 mededeelde: "Die Holländer sind ganz verrückt." Nederland kiest er zelf blijkbaar voor om zichzelf onhaalbaar strenge doelstellingen op te leggen, op grond van toevoegingen van tbo's en een select gezelschap ambtenaren. Strenger nationaal beleid wordt door de Europese Commissie in principe niet aangepakt, uit hoofde van het beginsel van subsidiariteit (gespreide verantwoordelijkheid) in de EU.”

Vindt u dat op basis van deze informatie het Nederlandse natuurbeschermingsbeleid aangepast moet worden?

„Ja. De toevoegingen van habitattypes, onhaalbare doelstellingen en soorten en de aanmeldingen van gebieden op onterechte gronden moeten ongedaan worden gemaakt en aangepast in Brussel. Dat kan de minister in overleg met de provincies doen. Net zoals dat in 2011 tijdig gebeurde door staatssecretaris Henk Bleker. Het is vijf over twaalf in Nederland door de rampzalige uitvoering van Natura 2000-beleid. Daarnaast moet er snel net zoals in Vlaanderen en het Duitse Ruhrgebied werk gemaakt worden van een onderbouwde realistische drempelwaarde zodat vergunningverlening voor activiteiten en projecten zonder een aantoonbaar significant effect op overblijvende Natura 2000-gebieden gewoon weer voortgang kunnen vinden. Leer van onze EU-buurlanden. Vlaanderen en het Ruhrgebied zijn echt dichter bevolkt dan Nederland!”