Liveblog boerenprotest: Boeren verlaten Koekamp Den Haag

17:00 uur Video's

Bekijk hier de video's van het boerenprotest van Den Haag.

16:01 uur Alcoholcontrole

Alcoholcontrole bij de Utrechtsebaan, Zuid Hollandlaan en het Willem Witsenplein.

15:52 uur Waarschuwing politie

De politie waarschuwt de protesterende boeren: ze moeten terug naar de demonstratielocatie. „Anders zal er geweld worden gebruikt”, roept de politie om. Onze verslaggever laat weten dat de boeren gehoor geven aan de boodschap van de politie. Deze laatste meldt op Twitter dat er vier aanhoudingen zijn verricht.

15:44 uur ME

Mark van den Oever roept de aanwezige boeren op om het gebouw van het ministerie van LNV te beplakken met FDF-stickers. „Aangezien Schouten niet bij ons is geweest, gaan we even bij haar langs.” Hij benadrukt wel dat het om een ludieke actie gaat. „Houd het netjes”, is zijn boodschap. Onze verslaggever ter plaatse laat weten dat er nu zo'n 1.500 boeren voor het kruispunt voor het LNV-gebouw staan. „Er zijn meer dan honderd agenten aanwezig en er staan tientallen politiebusjes. De ME is ook ter plekke. Alles wordt eraan gedaan om te voorkomen dat de boeren bij het gebouw kunnen komen.” Voorbijgangers moeten van de politie ook een andere route nemen.

15:42 uur B-wegen

15:14 uur Vertrek

De eerste boeren vertrekken uit Den Haag.

14:32 uur Wachten

Het programma is afgelopen. Onze verslaggever ter plaatse laat weten dat er nu nog drie kwartier wordt gewacht op een eventuele reactie van Rutte en Schouten. Volgens FDF-vicevoorzitter Jos Ubels zijn er zo'n 10.000 mensen naar Den Haag gekomen voor het boerenprotest. „Uitzonderlijk”, vindt hij. „Ze verlaten huis en haard om hier te zijn.”

14:08 uur Hennie de Haan (NVP)

Hennie de Haan noemt de politiek en NGO's „Rupsjes Nooitgenoeg”. „Het is nooit genoeg”, vindt De Haan. Zij benadrukt net als Wiegersma en Wiersma van de NMV dat de sector elkaar moet vasthouden. „De vissers, de akkerbouwers, de nertsenhouders, de melkveehouders, de varkenshouders, de pluimveehouders en iedereen die ik nu vergeet. Straks kunnen wij hier in dit land geen voedsel van eigen bodem meer eten want dan is Europa overspoeld met voedsel uit landen waar men het niet zo nauw hoeft te nemen.”

13:45 uur Thierry Baudet (FvD)

„Er is geen stikstofprobleem in Nederland”, benadrukt Thierry Baudet op de Koekamp. „Er is een administratief probleem dat komt omdat bureaucraten hier stupide regels hebben gemaakt.” Baudet noemt het daarnaast hypocriet dat de Tweede Kamer deze week heeft ingestemd met het Europees-Canadese handelsverdrag CETA. „Terwijl de Nederlandse landbouwsector op alle mogelijke manieren wordt uitgeknepen.”

13:10 uur Harm Wiegersma en Femke Wiersma (NMV)

Wiegersma en Wiersma richten zich in hun toespraak vooral op de ‘groene lobby’. Wiersma: „Als we over de sector heen kijken, dan heeft de welbekende groene lobby in het verleden iets structureel veel beter aangepakt dan wij: zij zijn met dertien partijen verenigd in de Groene11. Zo’n beetje iedere club daarin wordt afzonderlijk met miljoenen gesponsord door de Postcode Loterij, die daarmee activisme aanwakkert, financiert en faciliteert.

Wiegersma: „Dankzij alle miljoenen die zij krijgen, lopen de lobbyisten van deze partijen veel vaker in de Eerste en Tweede Kamer en de ministeries binnen dan wij.” De NMV-voorzitter stelt dat de sector kan leren van de Groene11: „Laten we met alle sectoren de handen ineen slaan en houden, zoals we elkaar gevonden hebben in het Landbouw Collectief, nu en in de toekomst.”

„We moeten ervoor zorgen dat de sector bestaansrecht behoudt. Wat ons betreft staan de enige echte groene partijen hier op het podium”, sluit Wiersma af.

13.00 uur Maurits van Martels (CDA)

Tweede Kamerlid Maurits von Martels, zelf melkveehouder, heeft begrip voor de protesten van de boeren. De woordvoerder Natuur van de CDA-Kamerfractie hoopt dat de RVIM-cijfers die morgen worden gepresenteerd, gaan bijdragen aan de debatten die over natuur en Natura 2000-gebieden nog worden gevoerd. „Ik ben erg voor het heroverwegen van het huidige Natura 2000-beleid. Ik weet niet of dat mogelijk is, maar dat is wel de inzet. We moeten af van onlogische keuzes en versnipperde Natura 2000-gebieden.”

12:50 uur Jaco Geurts (CDA)

„Het CDA zet zich met jullie in voor de toekomst van de landbouw. We hebben het kabinet de opdracht gegeven om zeer serieus naar de voorstellen van het Landbouw Collectief te kijken. Met de inzet om de voorstellen over te nemen en zo nodig gemotiveerd aan te geven waarom specifieke voorstellen niet overgenomen kunnen komen”, spreekt Geurts de menigte toe. „Een voorstel betreft de veevoermaatregelen. Het CDA vindt dat als de veevoermaatregelen leiden tot een hogere kostprijs en dit niet in de markt terug te verdienen is, de overheid moet vergoeden. De boer baas over zijn eigen voer, daar zetten wij ons voor in.”

„Ik kreeg de afgelopen week de vraag waarom we het stikstofdebat niet uitstellen. Het kortste antwoord is dat ik veel vragen heb die ik aan de minister wil stellen. Het CDA wil in het debat regelen dat het kabinet en het RIVM reactie geven op de uitkomsten van het Mesdagonderzoek. En op ons verzoek gaat de Kamer ook in gesprek met de onderzoekers. Het CDA denkt dat de uitkomsten hiervan leiden tot aanpassingen van het beleid.”

Aan het einde van zijn toespraak noemt Geurts het taalgebruik van FDF ‘soms ongepast’. „Dat doet afbreuk aan de zaak waarvoor we staan”, vindt hij. Geurts woorden vallen overduidelijk niet in goede aarde bij de boeren op de Koekamp. Geurts wordt uitgejouwd en er wordt 'wegwezen' gescandeerd. Mark van den Oever richt zich hierna tot het publiek: „Willen jullie dat het CDA de stekker uit het kabinet trekt?” Dit leidt tot flink gejuich vanuit het publiek. Een reactie vanuit Geurts hierop komt er niet.

12.45 uur Linda Janssen (POV)

Linda Janssen, voorzitter van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV), vindt het terecht dat boeren er een punt van maken om meer inzicht te krijgen in de stikstofgegevens van het RIVM, vertelt zij op het podium op de Koekamp. „Partijen die de rekening moeten betalen hebben recht op openheid en transparant beleid. Morgen worden de resultaten hier in Den Haag gepresenteerd. Duidelijk is wel dat zaken heel anders liggen dan op basis van de ‘black box’ ons is voorgeschoteld.”

„Het Landbouw Collectief is al langer in gesprek met het kabinet en het ministerie van LNV en daarbij is winst geboekt. Denk hierbij aan dat er gedwongen opkoop meer is en geen vergunning voor beweiden en bemesten. Maar er moet nog veel geregeld worden, zoals de onzekerheid over vergunningen en latente ruimte, een schot tussen ammoniak en NOx om een leegloop van de landbouw te voorkomen, geen gedwongen voer- en managementmaatregelen en geen koppeling aan dierrechten. En voor mijn sector wil ik waardering van de vele kilotonnen ammoniak die we de komende jaren gaan reduceren vanuit de saneringsregeling varkenshouderij. Deze ruimte wordt gestolen en gaat de grote ‘black box’ in."

Janssen roept tijdens haar toespraak journalisten op om feiten en fictie in het stikstofdossier duidelijker van elkaar te scheiden.

Daarnaast spreekt zij ook de overheid aan. „Laat het kabinet de stikstofmaatregelen van het Landbouw Collectief overnemen. Deze zijn vele malen effectiever dan de maatregelen die de overheid voor ogen heeft. Laat boeren ondernemen. Ze weten zelf wat het beste is voor hun bedrijf, hun dieren en de omgeving.”

12:14 uur Sieta van Keimpema (FDF)

Van Keimpema spreekt vanaf het podium haar waardering uit voor de boeren die naar Den Haag zijn gekomen. „Want daar staan we weer. Voor derde keer en voor dezelfde reden: de stikstofimpasse. Dat papieren, politieke probleem. Op 1 oktober stonden we hier door ‘vriend van de sector’ Tjeerd de Groot. Die loog dat halvering van de veestapel de stikstofproblemen zou oplossen. ‘Vriend Klaver’ viel hem enthousiast bij. De ‘redders van de biodiversiteit’. Wat een verschrikking als de discussie over natuur gekaapt wordt door tegenstanders van de veehouderij.”

Daarnaast hekelt Van Keimpema dat de Tweede Kamer morgenochtend praat over het stikstofbeleid terwijl het Mesdagfonds die middag haar stikstofcijfers presenteert.

12:30 uur Opening

Inmiddels heeft FDF-voorzitter Mark van den Oever het programma van vandaag officieel geopend. Hij haalt in zijn welkomstwoord de afwezigheid van Schouten en Rutte aan. Dit resulteert in een luid boegeroep vanuit het publiek. Van den Oever: „Maar we geven ze alsnog de kans tot het einde van dit protest om zich hier te laten zien.”

12:00 uur Alcohol

Politie Nederland waarschuwt dat ze vanmiddag extra scherp zijn op het rijden onder invloed.

11:51 uur ‘Boeren worden weggehouden’

Volgens Sieta van Keimpema worden boeren nu weggehouden van de Koekamp. „Dat horen we van boeren maar ook van agenten zelf. Zij hebben de opdracht gekregen om boeren actief weg te houden. Wat de reden daarvoor is konden ze niet zeggen. Maar ik denk dat de agenten zelf ook wel weten dat als er grote groepen mensen staan, je ze wel door moet laten anders heb je ergens anders weer een probleem.” Volgens Van Keimpema is er nog een flink aantal boeren onderweg. FDF gaat nu bekijken of ze later gaan beginnen met het programma.

11:30 uur Omleidingen

Door het boerenprotest gelden er momenteel omleidingen voor een aantal trams (1, 9, 15, 16 en 17) en bussen (20, 22, 24, 28) in Den Haag. Dat meldt HTM Personenvervoer.

11:00 uur ‘Rustige sfeer’

Politie Nederland stelt dat de sfeer in Den Haag ‘rustig’ is. De ochtendspits is volgens de politie vrijwel probleemloos verlopen omdat ‘veruit de meeste demonstranten’ zich aan de gemaakte afspraken hielden. Er is een aantal bekeuringen aan trekkerbestuurders uitgeschreven omdat zij op auto- en snelwegen reden. In zowel Oost-Nederland als Den Haag is een aanhouding verricht vanwege het negeren van aanwijzingen van de politie.

11:00 uur Parkeren

Albert Markerink, regiobeheerder Farmers Defence Force Gelderland, zegt dat de organisatie zo'n 4.500 trekkers in Den Haag verwacht. Volgens onze verslaggever ter plaatse begint het bij de Koekamp aardig vol te stromen met trekkers en ondervindt het verkeer er nu ook hinder van. Daarom worden de trekkers nu geparkeerd op de Koekamp zelf. Politie Den Haag laat weten dat wanneer er doorgaande routes en/of kruisingen worden geblokkeerd, zij gaan optreden.

10:35 uur ‘Statement’

Loonwerker Joop Bosmans uit het Noord-Brabantse Hilvarenbeek is gisteren rond 15:00 uur thuis vertrokken. Hij was gisteravond bij Binnenhof. „We wilden een statement maken. Als we dat vandaag zouden doen, zouden we daar nu niet meer de kans voor krijgen.” Bosmans wil met deze actie de aandacht vestigen op het stikstofplan van het Landbouw Collectief. „We willen duidelijk maken dat het Landbouw Collectief een heel mooi plan aan het kabinet heeft gepresenteerd, maar we hebben het gevoel dat ze alleen maar hun eigen agenda aan het uitwerken zijn.”

10:30 Programma

Het programma begint vandaag rond 11:00 uur waarna tegen 12:00 uur FDF-voorzitter Mark van den Oever de actiebijeenkomst zal openen. De Brabander wordt gevolgd door de Friese Sieta van Keimpena. Tweede Kamerleden Jaco Geurts en Maurits von Martels (CDA) hebben toegezegd om te komen spreken. Linda Jansen (POV), Harm Wiegersma (NMV) en Mischa Bouwer (NFE) spreken namens hun bonden voor respectievelijk de varkenshouderij, de melkveehouderij en de pelsdierenhouders.

10:02 uur ‘Stel kleuters’

Konijnenhouder Henk Oonk uit Vragender is afgereisd naar Den Haag. „Het was een klap in mijn gezicht toen ik hoorde dat Schouten en Rutte vandaag niet komen. Dat vind ik echt laf, dat ze ons niet durven toe te spreken maar ons wel om zeep helpen. Bij dit kabinet moet er blijkbaar actie gevoerd worden omdat ze anders niet willen luisteren. Ik word met de dag kwader op dit kabinet. Het lijkt net een stel kleuters.”

9:45 uur Rustig op de Koekamp

Het is nog relatief rustig op de Koekamp in Den Haag. De organisatie verwacht 10.000 boeren, maar zij zijn er op dit moment nog niet. FDF heeft verschillende politici uitgenodigd om te spreken tijdens de protestactie. Minister-president Mark Rutte en minister van LNV Carola Schouten waren ook uitgenodigd maar komen niet naar de Koekamp.

9:30 uur Sieta van Keimpema

Sieta van Keimpema is een van de bestuursleden van Farmers Defense Force die vandaag aanwezig is in Den Haag om te protesteren tegen de stikstofmaatregelen van het kabinet. De organisatie van de demonstratie heeft met het Mesdagfonds afgesproken om niet donderdag (morgen) te demonstreren, omdat het dan alleen maar over de trekkers gaat en niet over de RIVM-cijfers. FDF vindt het belangrijk om juist vandaag een duidelijk statement te maken. „Ik vind dat het kabinet en de Tweede Kamer moeten weten dat je geen besluit neemt als er nog zulke belangrijke cijfers worden gepresenteerd”, vertelt Van Keimpema op de Koekamp in Den Haag. „Het is verstandig dat de politiek eerst afwacht, want niemand heeft baat bij symboolpolitiek. Of dit het laatste boerenprotest wordt ligt aan het kabinet. Als ik nu al hoor dat premier Rutte wil vasthouden aan 46 procent landbouwaandeel in de aanpak van stikstof, terwijl meer dan 8.000 industriële bedrijven helemaal niet in beeld zijn omdat ze geen vergunning hebben, dan zijn er meer problemen die eerst opgelost moeten worden. Als je een kabinet hebt dat 500 miljoen euro besteedt aan het uitkopen van boeren, terwijl dat nul resultaat heeft, dan zijn ze op de verkeerde weg. Wij hebben als Landbouw Collectief een prachtig plan aangeboden waarmee we in het eerste jaar drie keer meer en in het twee jaar zes keer meer stikstof uit de lucht halen dan het kabinet van plan is. Maar daar wordt tot nu toe niets mee gedaan.”

9:26 uur Aanhouding

Een 33-jarige demonstrant is aangehouden vanwege het negeren van aanwijzingen.

9:03 uur Koekamp

Volgens onze verslaggever ter plaatse zijn er al tussen de 100 en 200 boeren op de Koekamp.

9:08 uur Instructies

De reis van Oost-Brabantse boeren naar Den Haag is vannacht volgens politie Oost-Brabant zonder incidenten verlopen. De boeren hielden zich aan de instructies van de politie.

8:47 uur Scheveningen

Een aantal boeren rijdt via het strand van Scheveningen naar de Koekamp

8:35 uur Politie

Politie Den Haag is vandaag op diverse locaties in Den Haag aanwezig om het protest in goede banen te leiden.

8:31 uur Defensie

Het ANP meldt dat op een aantal plaatsen in Den Haag vrachtwagens van Defensie op de weg staan om het verkeer in goede banen te leiden. De weg tussen Herengracht en Koekamp, waar de boeren vandaag actievoeren, is in beide richtingen afgezet met de trucks. Ook staat er bij de Herengracht een waterkanon opgesteld. De vrachtwagens van Defensie staan onder meer bij het Centraal Station en aan het Spui.

8:17 uur Binnenhof

Hoewel vandaag de officiële actiedag is, verzamelden tientallen boeren zich gisteravond al bij het Binnenhof. Het Binnenhof werd toen afgesloten. Na overleg met de politie vertrokken de boeren weer.

7:45 uur ‘Goed contact’

Politie Den Haag laat via Twitter weten ‘in goed contact te staan’ met de protesterende boeren. Wel zijn er wat bekeuringen uitgedeeld aan bestuurders die toch via de snelweg naar Den Haag wilden.

7:30 uur Dagelijkse files

De ANWB meldt dat de dagelijkse files niet langer zijn dan gebruikelijk. FDF riep boeren op om niet met trekkers de snelweg op te gaan. De actievoerende boeren lijken hier vooralsnog grotendeels gehoor aan te geven. De politie heeft al wel wat boetes uitgedeeld. Zo heeft de politie vannacht drie trekkers van de A28 bij Hoogeveen gehaald. Gisteravond haalde de politie ongeveer dertig trekkers van de autoweg bij Rolde. Ook deze bestuurders werden bekeurd.