Column: Van wie is al dat regenwater op boerenland eigenlijk?

Nu het warm en droog is, krijgt de landbouw daar ook de schuld van. Zonder vee geen klimaatverandering en geen droogte, zoiets. Al die maar wild in het rond sproeiende boeren, dat kan niet goed zijn. Dan verdroogt de natuur en moeten burgers opeens zuinig zijn met water.

Het nieuwste verwijt komt van de ecohydroloog Flip Witte die in onder meer de Volkskrant en Nederlands Dagblad zijn theorie mocht spuien; ‘Verdroging is het gevolg van onze behoefte om nummer twee in de wereld te blijven in landbouwexport.’ Volgens Flip, inmiddels met pensioen en nu actief als adviseur, kost de productie van landbouwgewassen veel grondwater. Als die gewassen dan geëxporteerd worden verdwijnt dat kostbare water dus ook uit ons land.

Eerlijk gezegd, zo’n door de journalisten weinig kritisch opgeschreven redenering was nieuw voor mij (en veel anderen). Het is natuurlijk onzin. Om te beginnen; er worden hier bijna net zoveel grondstoffen en producten ingevoerd. En voor zover ik weet is voor koffie-, thee- en rijststeelt ook een heleboel water nodig. Om nog maar niet te spreken over de productie van een auto. Uiteindelijk zal dat ongeveer in balans zijn, maar eigenlijk zijn het peanuts (ook pinda’s hebben trouwens veel water nodig). Al vind ik het idee van sommige reacties op social media om de 2 miljard liter pils die we jaarlijks exporteren hier zelf te houden en op te drinken wel leuk.

In dit land hebben we al zo’n dikke 1000 jaar hard gewerkt om water zo snel mogelijk af te voeren

Waar het echt om gaat zijn bijvoorbeeld de enorme hoeveelheden water die elke seconde door onze rivieren grotendeels ongebruikt richting zee verdwijnen. In dit land hebben we al zo’n dikke 1000 jaar hard gewerkt om water zo snel mogelijk af te voeren. Daarin zijn we in deze delta ook wereldkampioen (ook omdat we anders grotendeels waren verdronken).

Voor de landbouw, dat klopt, maar ook hele dorpen en steden onder zeepeil zouden in de modder wegzakken. Nu moet dat dus na de derde droge zomer op rij anders. Dat zal veel tijd, energie en geld kosten. Elk waterschap is daar druk mee bezig, afhankelijk van de situatie. Water in het lage Holland is anders dan op de hogere zandgronden in het Oosten of Zuiden. Daar heeft de landbouw zeker groot belang bij, maar dat geldt voor iedereen in dit drukke land.

Zo’n wilde theorie als die van Flip Witte staat niet op zichzelf. Natuurgroepen roepen al een paar jaar dat het de schuld is van de landbouw dat natuurgebieden verdrogen; ‘Want boeren willen in het voorjaar snel op het land met zwaar materieel dus moet er ontwaterd worden.’ Het is een cliché geworden met een kern van waarheid uit vroegere tijden. Toen was er altijd genoeg (en vaak te veel) water dat weggepompt werd om boeren van dienst te zijn. Overigens, in de hogere delen van het land was er eeuwenlang in de zomer altijd een tekort aan water en stonden rivieren als de Overijsselse Vecht, de Regge, Dinkel en Berkel gewoon droog. Omdat iedereen dat wist, was het geen probleem, dat hoorde erbij.

Die omwenteling van afvoer naar behoud van water is druk bezig, al moeten er zeker nog grote stappen gezet worden.

Verder is er niet zoiets als verdrogende natuur maar wel veranderende natuur. Als in een natuurgebied jarenlang weinig of geen water is, dan profiteren daarvan de flora en fauna die het beste tegen droogte kunnen. En plantjes en dieren die meer water nodig hebben verdwijnen. En als er veel water is, dan gebeurt het andersom. Vissen die in kleine plassen leven zullen ook vaak de dupe worden van dit soort droge tijden. Tot groot genoegen van vogels die ook van vis houden. Zo gaat het al duizenden eeuwen.

Een natuurlijk proces, zelfs in de aangeharkte natuur in Nederland, daarvan getuigen de regelmatige meldingen van nieuwe planten en diertjes die vanuit warmere en zuidelijker landen hier zijn gekomen. Helaas is voor elk Natura 2000-gebied al jaren geleden precies vastgesteld welk plantje en diertje er toen was en daarin mag dus absoluut niks veranderen; droogte, hitte of stortbuien maakt niet uit. Dat is toch de schuld van de landbouw.

Misschien moet de Nederlandse boer eens een simpele vraag stellen; van wie is dat grondwater eigenlijk dat eerder als regen op mijn land is gevallen?

Wat ook niet helpt is het feit dat mensen slecht kunnen rekenen. Het klopt; een burger kan zijn zwembadje vullen met het water dat een boer per dag over zijn land sproeit. Alleen; er zijn maar zo’n 50.000 boeren (die ook nog lang niet allemaal sproeien) maar er zijn miljoenen burgers met kleine, grote en nog grotere zwembadjes. Ze vliegen al maanden de winkels uit. Dan krijg je enorme aantallen liters water waar de hele landbouw niet tegenop kan.

Bovendien, waar komt het water uit de kraan eigenlijk vandaan? Onder meer van grondwaterwinningen van bedrijven zoals Vitens. Maar waar is dat water eerst gevallen? Grotendeels op landbouwgrond dus. Burgers vangen zelf weinig op en hebben liever een mooi betegeld tuintje (ondanks alle oproepen afgelopen jaren). Regenwater verdwijnt daar snel in het riool. En als dat niet snel genoeg gebeurt, er na noodweer overlast of schade is, dan kan het waterschap direct een claim verwachten.

Misschien moet de Nederlandse boer eens een simpele vraag stellen; van wie is dat grondwater eigenlijk dat eerder als regen op mijn land is gevallen? En waar ik, als dat nodig is een zeer beperkt deel van gebruik om bij droogte te besproeien. Waarvan het grootste deel van het water dan weer het grondwater bereikt.

Als er olie en gas op boerenland gevonden wordt, dan gaat de opbrengst naar de staat. Wordt er een goud- of zilverschat gevonden, dan mag de grondeigenaar de helft houden. Zit grondwater als eigentijdse waardevolle schat daar dan tussen in?

Oh ja; die duizenden liters water die volgens voorstanders van een veganistische levensstijl nodig zijn voor de productie van 1 kilo vlees? Ga eens een tijdje direct achter een koe staan dan krijg je vanzelf een beter idee.