Drie boeren vertellen over hun ervaring met de toekomstige GLB-maatregelen

Het nieuwe GLB, dat vanaf 2023 gaat gelden, verwacht meer inspanningen van boeren op het gebied van milieu, klimaat en biodiversiteit. In het nieuwe GLB komt binnen de directe betaling een basispremie en een vrijwillige eco-regeling. Bij de eco-regeling ligt de nadruk op effectieve vergroening. „Met de pilot gaan we uitzoeken hoe we dat zo slim mogelijk met zo min mogelijk administratieve lasten en regels kunnen aanpakken”, aldus projectleider Wouter Rozendaal. „De wens van de boeren is dat de maatregelen effectief en praktisch uitvoerbaar zijn, het liefst met zo min mogelijk regels en lastendruk. Daarbij kijken we specifiek naar de rol die collectieven hierin kunnen spelen.”

De boeren die experimenteren met de nieuwe GLB-maatregelen zijn aangesloten bij het project ‘GLB Hoe? Zo!’ van de agrarische collectieve Noardlike Fryske Wâlden, Groningen West en Midden Groningen. De ervaringen van de boeren die meedoen worden aan het eind van het project gebundeld en ingediend bij de beleidsmakers van het GLB.

Rustgewas

Een van de vrijwillige maatregelen is ‘sabbatical year’ een jaar van groene braak waarbij de grond kan ‘rusten’. Akkerbouwer Jan Wolthuis uit Den Andel (GR) voert deze maatregel uit op zijn percelen. „We moeten op een iets andere wijze gaan boeren. De laatste tientallen jaren is er een te grote aanslag geweest op onze gronden. Dat past niet bij goed rentmeesterschap. Onze GLB-maatregel sabbatical year sluit hier naadloos op aan.” Normaal gesproken gebruiken akkerbouwers tarwe als rustgewas, maar dat wil Wolthuis niet omdat dan schimmelbestrijding nodig is. In een rustjaar wil hij juist geen chemische middelen hoeven gebruiken. Vandaar dat hij ervoor heeft gekozen om in 2018 een kruidenrijk mengsel in te zaaien als rustgewas. Volgens Wolthuis levert dit het driedubbele winst op: rust voor de grond dat van belang is voor toekomstige opbrengst en bodemvruchtbaarheid, geen gewasbeschermingsmiddelen hetgeen goed is voor het milieu en het organische stofgehalte wordt ermee vergroot.

Maar het kruidenmengsel geeft volgens Wolthuis ook een boost aan de biodiversiteit. “Er komen veel insecten op af en ook hazen en reeën.” Fietsers die langskomen hebben de akkerbouwer ook laten weten dat ze het kruidenrijke mengsel mooi vinden om te zien. Het mengsel bestaat uit verschillende groenbemesters die diep wortelen. In het najaar klepelt en hakselt de akkerbouwer het gewas waarna het op de grond blijft liggen. Later woelt de akkerbouwer het onder „het geeft een goede bodemstructuur, mooi bewerkbaar.” De akkerbouwer gaat het gewas nu voor de derde keer inzaaien. „In 2019 hadden we meer opbrengst. Afgelopen voorjaar was droog, het is afwachten hoe de oogst nu zal zijn. Maar ik verwacht sowieso een positief effect.”

Nieuwsgierig

Melkveehouder Ron Iwema uit Rasquert (GR) is met de maatregelen slotenbeheer, randenbeheer en soortenrijk productiegras aan de slag gegaan. „Waarom ik aan de pilot meedoe? Ik hoef niet zozeer voorop te lopen, maar ik ben wel nieuwsgierig naar de maatregelen. Je kunt nu vrijwillig meedoen en meedenken, dat doe ik graag. Er is voor mij geen financiële prikkel om deel te nemen. Ik krijg alleen een vergoeding voor gederfde inkomsten, ik verdien er dus niks aan”, zegt Iwema. Bij randenbeheer mag een strook van drie meter langs de sloot niet bemest worden en geldt een uitgestelde maaidatum. De melkveehouder voert het maaisel binnen drie weken af zodat de nutriënten niet uitspoelen naar het water. “Het is een maatregel die volgens mij goed te doen is. Het riet ga ik mengen in de mest.”

Op 1,5 hectare land heeft Iwema vorig jaar een kruidenrijk mengsel gezaaid. Omdat er te weinig kruiden opkwamen, heeft hij oudejaarsdag dit land geploegd en afgelopen voorjaar opnieuw ingezaaid met dit keer een ander mengsel. Dat mengsel bestaat uit langzaam groeiend gras en een kruidenmix van rode en witte klaver, esparcette, rolklaver, karwij, cichorei, smalle weegbree en luzerne. Volgens Iwema is soortenrijk productiegras gemakkelijk inpasbaar in zijn bedrijfsvoering. “Misschien moet ik nog een perceel met kruiden inzaaien. En dan in de herfst om het beter op te laten komen. Eigenlijk zou ik zes hectare kruidenrijk land in balen moeten zien te krijgen om veel effect op de gezondheid bij de koeien te hebben”, denkt hij hardop. “Een beetje experimenteren vind ik wel leuk. Ik ben ook heel benieuwd naar de ervaringen van andere deelnemers aan de GLB-pilot.”

Coulisselandschap

De Friese melkveehouder Jappie Hooisma is op zijn bedrijf in Kootstertille ook bezig met verschillende GLB-maatregelen. Hij doet aan randenbeheer, heeft een saladebuffet voor zijn koeien ingezaaid en onderhoudt een kleinschalig landschap. Landschap beheer doet hij al meer dan 30 jaar omdat hij op coulisselandschap boert. Door zich binnen de pilot bezig te houden met kleinschalig landschapsbeheer, krijgt hij een vergoeding voor de instandhouding van de schaal van het landschap. Het is nadeelcompensatie voor de extra werkzaamheden op zijn kleine percelen ten opzicht van grote herverkavelde stukken grasland. Hooisma: „De maatschappij wil het coulisselandschap graag behouden. Maar men moet zich ook realiseren dat we met acht keer een halve hectare land veel meer werk hebben dan met één perceel van vier hectare. Daar staat geen meerprijs voor de melk tegenover. Als we dit landschap in stand willen houden, mag daar wel een vergoeding tegenover staan.”

Rendabel?

Hooisma is positief over het randenbeheer. „Het is goed voor de biodiversiteit. Je ziet het effect vooral in het voorjaar. Dan komen er veel bijen en vlinders af op de bloeiende bloemen en kruiden.” De Fries laat al jarenlang bewust de natuur zijn gang gaan op deze stroken. „ Het is mooi meegenomen dat ik nu voor één perceel een vergoeding ontvang, want je hebt natuurlijk wel minder grasopbrengst.”

Op een perceel van drie hectare heeft de veehouder een saladebuffet ingezaaid. De kruiden uit dit mengsel wortelen dieper en zouden beter tegen droogte kunnen. Hooisma vond het saladebuffet niet gelijk een succes. Door te weinig regen nam de smalle weegbree de overhand. Omdat de smalle weegbree niet heel smakelijk is lieten zijn koeien het liever liggen. Dit jaar komt het saladebuffet beter op, Hooisma is benieuwd of hij er voldoende opbrengst vanaf haalt. „ Meer natuurwaarde is mooi, maar het moet voor een boer ook rendabel zijn. Ik krijg er een vergoeding voor, maar de grasopbrengst op zo’n groot perceel moet voldoende zijn om ermee door te kunnen gaan.”