En nu de beuk erin!

Waarom is een landbouwakkoord zo van belang? In de acht jaar dat ik landbouwwoordvoerder was merkte ik keer op keer dat de verdeeldheid over de toekomst van de landbouw desastreus is. En de afgelopen jaren is dat niet minder geworden, zullen we maar zeggen. Gezamenlijk optrekken is meer dan ooit nodig. Niet alleen binnen de landbouw, maar ook tussen de landbouw en de rest van Nederland.

Alleen al de stikstofcrisis maakt dit duidelijk. Zonder de landbouw is er geen oplossing van deze problematiek mogelijk. Industrie, transport, bouw en natuur zijn allen afhankelijk van wat de landbouw gaat doen. Over de boeren heen walsen kan, maar leidt tot maatschappelijke onrust en potentieel tot een verpieterend platteland. Terwijl samen optrekken de boeren en de rest van Nederland perspectief kan geven. Ontwikkelruimte voor industrie, bouw en transport en kwaliteit voor de natuur. Met een goed verdienmodel voor boeren.

Als er dan zo’n gezamenlijk belang is, waarom ligt er dan nog geen akkoord? Volgens mij omdat de discussie elke keer teveel over de middelen en te weinig over de doelen gaat. De een roept dat het aantal koeien gehalveerd moet worden. De ander dat er geen koe mag verdwijnen. De een stelt dat uitkoop zonde van het geld is en de ander dat er geen geld naar nieuwe stalsystemen mag. De een stelt dat een goed verdienmodel nodig is. De ander dat boeren dat zelf maar uit moeten zoeken. Zo gaan we er niet komen.

Strijdbijl begraven

Helder is dat we de natuurdoelen moeten halen. Zelfs zij die dat inhoudelijk maar onzin vinden, zullen moeten zwichten voor de juridische werkelijkheid gezien alle rechterlijke uitspraken. Vechten tegen Natura2000 is een hopeloze strijd en biedt geen hoop voor de toekomst. Laten we die strijdbijl dus begraven en simpelweg vaststellen dat de doelen zijn wat ze zijn.

Die doelen zijn gebiedspecifiek. Gelukkig is er daarom steeds meer aandacht voor de gebiedspecifieke aanpak. Alleen dan kan maatwerk geleverd worden per gebied. En daar ligt de grote kans. Geef partijen in het gebied de vrijheid hoe ze het probleem oplossen en dan zal blijken dat veel meer mogelijk is dan nu gedacht wordt. Maar blijf dan weg bij het van tevoren voorschrijven hoe dat moet.

Eindelijk is er in het regeerakkoord afgesproken dat er een flinke zak met stikstofgeld komt. Die is hard nodig om de doelen bereikbaar te maken. Maar jammer is dan wel dat er gelijk al weer een stevige discussie losbarst over hoeveel daarvan bestemd is voor uitkoop (heel veel) en voor innovatie (heel weinig). Het zou enorm schelen als het geld gewoon beschikbaar is voor een plan per gebied dat ervoor zorgt dat de doelen gehaald kunnen worden. Dus stop met die schotten.

In het ene gebied zal veel uitkoop dan misschien onvermijdelijk zijn, terwijl in het andere gebied met innovatie veel meer bereikt kan worden. Diversiteit is tegenwoordig een sleutelbegrip, pas die dan ook toe op de landbouw. Wie uitgaat van uniforme blauwdrukken doet geen recht aan de enorme diversiteit tussen gebieden.

Nu aanpakken

Maar dan ook de beuk er in. Jaren zijn verloren. We kunnen nog jaren studeren. Maar als er aangepakt wordt per gebied kan in korte tijd veel gerealiseerd worden. Dan is wel de vraag wie daarvoor de regie neemt. Essentieel is dat die functie goed belegd wordt en dat er voldoende uitvoeringscapaciteit komt. Het lijkt niet meer dan logisch dat provincies dat gaan doen. Maar stel provincies dan ook in staat die rol te pakken. En zie er vanuit het Rijk op toe dat alle provincies die rol serieus nemen en voortvarend oppakken.

Stikstof is een voorbeeld. Er zijn meer uitdagingen. Denk aan methaan, mest, nitraat, het verdienmodel. Als we het slim doen pakken we de problemen op basis van de gebiedsgerichte aanpak integraal aan. De spelregels voor alle betrokkenen kunnen tot hun recht komen in een landbouwakkoord. En dan de beuk er in.

Elbert Dijkgraaf.