Column: Botte generieke stikstofmaatregel dreigt
Het kabinet heeft de uitwerking van het stikstofbeleid grotendeels bij de provincies neergelegd. Daar worden nu de eerste stappen gezet in gebiedsprocessen. Het is koffiedikkijken wat daar precies uit gaat komen, maar zeker is dat het tijd vraagt. Doordat het bij provincies ligt die dichter op de natuurgebieden, boeren en industrie zitten kan er meer aan maatwerk worden gedaan. Maar provinciale bestuurders willen ook zeker weten dat ze beslissingen nemen die kloppen. Dat leidt er bijvoorbeeld toe dat de drie noordelijke provincies samen een onderzoek zijn gestart om zowel stikstofuitstoot als stikstofdepositie te meten. De uitkomsten kunnen dan gebruikt worden om er beleid op te bouwen.
Snelheid LNV
De zorgvuldige aanpak van de drie provincies is lovenswaardig, maar lijkt ingehaald te worden door de snelheid die het ministerie van LNV wil maken. Begin deze week werd de gebiedscommissie in Groningen bijgepraat en dan blijkt het ministerie niet te willen wachten op onderzoek. Melkveehouder Henk Wortelboer, één van de drie boeren waar gemeten gaat worden, formuleerde het als volgt: ‘Ik heb vertrouwen in onze meetopdracht maar ben bang dat de ‘Intercity’ uit Den Haag over ons heen raast.’
MOB
Volgens Wortelboer voert het Ministerie van LNV juridische druk aan als argument om snelheid te maken. Gezien de vele rechtszaken die worden aangespannen door Mobilisation for the Environment (MOB) is dat ook wel begrijpelijk vanuit overheidsstandpunt. Vorige week bijvoorbeeld beoordeelde de Raad van State dat de Provincie Overijssel haar huiswerk opnieuw moet doen inzake vier biomassacentrales. Het zijn net als veel veehouderijen PAS-melders. Deze week ging het bij de rechter over de vergunningen van boeren. De rechter vindt het legalisatieprogramma van de rijksoverheid te weinig zekerheid bieden om de natuur te beschermen, dus moet de Provincie Overijssel het breder wegen. Dat betekent nog niet dat de Provincie al gedwongen wordt om te gaan handhaven, maar dat moment komt wel steeds dichterbij tenzij de provincie een betere onderbouwing op tafel kan leggen om de vergunning overeind te houden.
25-kilometer
Er is dus een provinciale snelheid die tijd vraagt, een juridische snelheid die snel gaat en een ministeriele snelheid die nog wat onduidelijk is, maar sneller gaat dan die van de provincies. Dat wordt overigens tegengesproken door het Inter Provinciaal Overlegorgaan. Deze week vond er een kennismakingsgesprek plaats tussen onder andere de provincies en maar liefst zes kabinetsleden over het stikstofbeleid en de gebiedsgerichte aanpak. Daar lag geen zware agenda op tafel, maar werd wel onderstreept dat er een gezamenlijke lijn is.
De belangrijkste vraag is of het kabinet met voorop het ministerie van LNV de gebiedsprocessen echt een kans wil geven, ook als de juridische houdbaarheid van het nieuwe beleid door rechters onderuit wordt gehaald. De MOB zegt nu al dat de nieuwe 25 kilometergrens in Aerius niet onderbouwd is, dus vergunningen die hierop worden afgegeven gaan dan straks weer onderuit. Ik denk dat MOB hier sterk staat, want de onderbouwing is er helemaal niet. Het is een politieke afspraak.
Zicht op stikstof kwijt
Wat ook niet helpt is dat overheden het zicht op stikstof aan het kwijt raken zijn door het intern salderen. Ruimte in vergunningen die niet gebruikt werd kan de feitelijke stikstofuitstoot en depositie juist laten toenemen. Dat helpt het ministerie niet om de stikstofdepositie op natuurgebieden omlaag te krijgen.
Rug rechthouden
Al die factoren zorgen voor extra druk op het ministerie. De afgelopen jaren kozen de ambtenaren en de minister vooral een juridische koers. De vraag is of het ministerie onder de hoge druk gaat bezwijken en dan door gaat op die juridische lijn. Als dat zo is dan bestaat er een grote kans op een nieuwe generieke maatregel, zoals die ook in 2015 bij fosfaat werd doorgevoerd. Mijn oproep aan de twee nieuwe ministers is: hou je rug recht om dat scenario te voorkomen.
