Column: Heroverweeg vergroening voor voedselzekerheid

De impact van de Oekraïne-crisis op de landbouwsector en de wereldvoedselzekerheid is groot. Gisteren was er sprake van echte paniek op de termijnmarkten. Volgens termijnhandelaar Jan Bakker van De Vries & Westermann steeg de prijs van graan extreem en werd er een record gebroken. Nooit eerder was de stijging zo groot. Bakker verklaart die stijging doordat Oekraïne en Rusland twee van de acht landen zijn die samen de wereldgraanmarkt bepalen. Onzekerheid op de korte termijn liggen aan de basis van die stijging, omdat onduidelijk is of het graan uit Oekraïne geëxporteerd kan worden doordat havens momenteel in een oorlogszone liggen.

Sancties

Hoe lang die prijzen zo hoog blijven valt niet te voorspellen, maar Bakker verwacht wel dat ze op een hoger niveau blijven door de crisis. Ik denk zelf ook dat Poetin zijn leger niet volgende week alweer terugtrekt, dus de sancties die nu worden ingesteld om Rusland te treffen zullen voor langere tijd gelden. Dat betekent forse handelsbelemmeringen en daarmee grotere risico’s voor de wereldvoedselvoorraad.

Kunstmest

Begin februari schreven we al dat door de hoge energieprijzen kunstmest duurder wordt met alle gevolgen van dien voor de graanproductie. De inval door Rusland in de Oekraïne laat die prijzen verder oplopen. Akkerbouwers zullen de rekenmachine erbij gaan pakken of ze de volledige kunstmestgift gaan strooien, of dat ze bijvoorbeeld de laatste ronde laten zitten. Gebeurt dat laatste, dan gaat de graanproductie in Europa verder naar beneden.

Veiligheidsbeleid

Het is nog een beetje koffiedikkijken hoe alles precies gaat uitpakken, maar duidelijk is wel dat de wereld er na donderdag anders uit ziet. Het totale onderschatten door Europa van Poetin vraagt om herbezinning. Ons veiligheidsbeleid bijvoorbeeld. Ik zou zeggen hevel in de eerste plaats een paar miljard van de 25 miljard over die de regering klaar wil zetten voor natuur. En haal dat naar voren.

Farm to Fork

En kijk ook kritisch naar de vergroening van het Europese landbouwbeleid. Er waren al tal van instanties die waarschuwden dat Europa importerend zou worden in plaats van exporterend door de Farm to Fork-strategie van Frans Timmermans. Ik heb niets tegen een duurzamer voedselsysteem, maar we moeten wel goed blijven kijken wat de effecten zijn. Militair gezien kan Europa zichzelf al niet goed verdedigen en is het afhankelijk. Qua energievoorzieningen is Europa deels afhankelijk van Rusland en ligt er ook een probleem. Dan moeten we niet ook nog afhankelijk worden van voedselproductie buiten Europa.

Vergroening

Jaap Loddders, voorzitter van Team AgroNL, waarschuwde gisteren op Twitter dat we nog eens goed naar die vergroening moeten kijken. In het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid dat volgend jaar in gaat is 4 procent vergroening opgenomen in de basispremie. En die basispremie wordt dan over de jaren die volgen ook nog afgebouwd. Wil je qua inkomen gelijk blijven dan zul je als teler ook aan de ecoregelingen mee moeten doen en dat betekent nog minder voedselproductie. Voor akkerbouwers die hoog salderende gewassen telen, zoals Jaap, gaat dat ten koste van de graanteelt. Dat helpt de wereldvoedselproductie niet. Je kunt je sowieso afvragen of we in het nieuwe normaal met meer spanningen en handelsbelemmeringen het ons kunnen permitteren om vruchtbare landbouwgrond op die schaal buiten het voedselsysteem te plaatsen.

Luxe niet permitteren

In de wereld tot donderdag lag de nadruk in het landbouwbeleid op vergroening, kringloop en zelfs afbouw van de sector. De hele focus lag daarbij op ecologische waarden van de natuur. Oekraïne is een gamechanger die een flinke heroverweging vraagt of dat beleid nog wel van deze tijd is en niet aangepast zou moeten worden. We gaan het zien. Hyperinflatie voor energie en voedsel raakt de primaire levensbehoeften van veel Europeanen en kan zomaar tot onrust leiden. Een verdere afbouw van onze voedselvoorziening is een luxe die we ons zelf niet kunnen veroorloven. We hebben Poetin onderschat, laat dat een waarschuwing zijn en ons niet nog kwetsbaarder maken.