Column: Tijd voor realisme in de landbouwpolitiek
We zijn jarenlang in slaap gesust door de droom van een maakbare wereldvrede. Met volgevreten buiken, lommerrijk en voldaan wiegend in onze welvaart. Het kwaad van terrorisme was een laatste stuiptrekking van een voorbije wereld dat ons nauwelijks bedreigde op weg naar het aardse paradijs. In de droom raakten we begeesterd om de 'echte grote problemen' van deze wereld aan te pakken: klimaat, biodiversiteit en milieuverontreiniging. Dromen kunnen soms zo werkelijk overkomen dat je de dagelijkse realiteit vergeet.
En nu met de oorlog in Oekraïne zijn we met een ruwe klap in ons gezicht en ijswater op ons lijf uit de droomwereld wakker geworden. Bang, onzeker en emotioneel. Ineens is duidelijk geworden: Vrede is niet natuurlijk. Niet vanzelfsprekend. De mens heeft van nature de neiging om oorlog te voeren. Om vrede te bewaren, zijn evenwel politieke, realistische en diplomatieke inspanningen nodig. In de afgelopen twintig jaar waren er voldoende experts die de mensen hebben proberen wakker te schudden, maar zij vonden geen gehoor. De veiligheid, die vrede bewaakt, werd verkwanseld en nu eenmaal bruut wakker geschud, worden we geconfronteerd met een zwakke defensie en mag het geld rollen. Veel te laat.
Duitsland, dat tien jaar zonder succes politieke debatten voerde welk jachtvliegtuig het moest kiezen, heeft in één dag besloten 100 miljard euro uit te trekken voor defensie. In één dag kon de Duitse regering ineens wel het besluit nemen welk gevechtsvliegtuig ze moest hebben. Tien jaar verkwanseld door de ideologische dogmatiek van vastgeroeste dromen en wensbeelden, waarbij sommigen het zelfs een goed idee vonden om defensie te civiliseren ofwel maak van soldaten maar burgers.
Onze voedselzekerheid blijkt net zo onnatuurlijk en niet vanzelfsprekend als vrede
De parallel tussen defensie en voedselvoorziening is inmiddels (hopelijk) voor iedereen duidelijk. Onze voedselzekerheid blijkt namelijk net zo onnatuurlijk en niet vanzelfsprekend als vrede te zijn. Voedselzekerheid is fragiel en vergt te allen tijde realisme en inspanning. Volgens Scott Irwin, landbouweconoom aan de Universiteit van Illinois, kan de Russische invasie leiden tot het grootste tekort aan tarwe in de geschiedenis. De invasie zal een enorme aanbodschok veroorzaken en er kan op korte termijn niets worden gedaan om die te voorkomen. In veel Arabische landen is nervositeit ontstaan, als gevolg van de oorlog in Oekraïne: landen als Egypte, Jemen en Libanon leunen sterk op de ‘graanschuur van de wereld’ voor de import van tarwe. Met hun eigen voorraden alleen gaan ze het niet redden.
Volgens de Rabobank raakt de oorlog tussen Rusland en Oekraïne de Nederlandse economie hard. Dit heeft een negatieve impact op nagenoeg de hele Nederlandse food- en agri-sector, niet alleen graan. Gelukkig is de Nederlandse voedselvoorziening aardig robuust, zo bleek ook tijdens de coronacrisis, en zal de Nederlander geen honger lijden. Dat komt niet alleen door ons uitgebreid handelsnetwerk en Europa, maar tevens door onze eigen hoogproductieve en efficiënte boeren. De Nederlander zal echter wel geconfronteerd worden met hogere voedselprijzen. De correlatie is nog niet gelegd, maar de varkensprijs is met het uitbreken van de oorlog inmiddels met 40 tot 45 centen gestegen. Dat gaat zijn weerslag krijgen op de consumentenprijs. Voedselzekerheid is en zal naast vrede ineens een Nederlands en Europees thema zijn. Ook hier hadden sommige deskundigen, net als bij defensie, al voor gewaarschuwd. Weinigen luisterden.
Onzekerheid over beschikbaarheid van grondstoffen werpt een nieuw licht op het nieuwe GLB
Voormalig LTO-Nederland vakgroepvoorzitter Akkerbouw Jaap van Wenum zegt hierover: „Voedselzekerheid is in het voorgestelde nieuwe GLB geen thema meer, terwijl het oorspronkelijke GLB daar juist voor was ingesteld. De desastreuze oorlog van Rusland in de Oekraïne, de snel oplopende prijzen van granen en mais en de onzekerheid over de beschikbaarheid van vele grondstoffen, werpt een nieuw licht op het nieuwe GLB. Voedselzekerheid is momenteel geen vanzelfsprekendheid meer; betaalbaar voedsel is geen vanzelfsprekendheid meer.”
Zoals gezegd: Nederland heeft een redelijk robuuste voedselvoorziening, maar hoe zit het straks in de toekomst als Nederland 20 miljoen mensen heeft en als de landbouwpolitiek op dezelfde voorgezet wordt, we niet meer beschikken over 1,8 miljoen hectare landbouwgrond, maar wellicht over 1,2 miljoen hectare? Voor de huidige voedselconsumptie heeft Nederland nu al twee keer zoveel landbouwgrond nodig.
Natuurlijk kunnen we ons menu veranderen, maar afknijpen van belangrijke voedingsstoffen zoals dierlijke eiwit en vetten, is zonder gezondheidsproblemen voor het gros van de mensen geen jaren vol te houden. Daarbij komt nog eens dat wat betreft landgebruik dierlijke eiwitten gemakkelijk kunnen wedijveren met plantaardig, maar de voedingskwaliteit van dierlijk is aanmerkelijk beter. Krimp van de veestapel en dierlijke productie lijkt onder de rook van duizend oorlogsvuren en voedselonzekerheid een zeer onverstandig besluit. Nederland moet koesteren wat het aan landbouwgrond en boeren heeft en in plaats van ‘minder’ moet het allemaal wellicht wel ‘meer’ worden. Overigens is voedselzekerheid ook belangrijk voor de veiligheid. De geschiedenis leert namelijk dat honger een belangrijker ‘trigger’ is voor oorlog of onlusten.
Duurzaamheid wordt gebruikt als argument om de voedselzekerheid af te remmen
De politiek en maatschappij zijn in slaap gesust met rooskleurige dromen. Niet alleen wat betreft onze veiligheid, maar ook in onze voedselzekerheid. Juist op het moment dat het goed gaat, moet men anticiperen op de periode dat het weer slecht gaat. Dat hebben we in Nederland en de EU verzaakt. We hebben gefocust op de verkeerde prioriteiten: klimaat, biodiversiteit en milieu. Universitair hoofddocent aan de Wageningen Universiteit, Jeroen Candel, schreef: „Voedselzekerheid wordt gebruikt als politiek argument om verduurzaming te remmen.”
Nu, met het voortschrijdend inzicht moet het eigenlijk zijn: ‘Duurzaamheid wordt gebruikt als argument om de voedselzekerheid af te remmen.’ De Duitse regering had wat betreft het GLB al gezegd dat er een sterkere koppeling met maatschappelijke diensten moest komen en dat de landbouw enkel nog voor publieke diensten mocht worden vergoed. Zou deze stellingname nog steeds hetzelfde zijn? Ik betwijfel het. Zeker gezien de stemmen in het Europese parlement om de Green Deal toch nog even tegen het licht te houden.
Jesse Klaver gaf toe dat hij naïef is geweest te denken dat je oorlog kan stoppen met geweldloze en morele superieuriteit
De oorlog in Oekraïne heeft dus gezorgd voor wakkerheid en realisme. Weg uit de wereld vol levensbedreigende dromen. De grote roerganger voor linksintellectueel politiekcorrect en sociaalwenselijk Randstad-Nederland, Jesse Klaver, gaf vandaag toe in het radio-interview van Sven Kockelmann, dat hij naïef is geweest te denken dat je oorlog een halt toe kan roepen met een geweldloze en morele superieuriteit. Hij zei tot inkeer te zijn gekomen en beseft dat je toch wel een leger nodig hebt. Zal hij ook toegeven dat hij ook naïef is geweest richting het landbouwbeleid wanneer binnenkort de voedselprijzen zijn gestegen? Zal Tjeerd de Groot dit ook kunnen? Zullen veganisten rennen naar de hamburgertent als blijkt dat ze moet leven op kool en raap? Hun flinterdun idealisme verkopend voor een stuk voedzaam voedsel? Gedragsadaptie is tijdgebonden en trendgevoelig en wordt door de meesten direct opgegeven wanneer er daadwerkelijk poep aan de knikker zit. Het is de tijd dat we ook deze idealisten tegen hin dagdromerij beschermen. Het is tijd voor een nieuw landbouwbeleid gestoeld op realisme.
Om problemen het hoofd te bieden, moeten emoties, overtuigingen en ideologieën plaatsmaken voor realisme
Maar zijn daarmee de problemen van klimaat, biodiversiteit en milieu verdwenen. Nee, de plek op de prioriteitenlijst is echter lager geworden. Om alle problemen het hoofd te bieden, moeten emoties, overtuigingen en ideologieën plaatsmaken voor realisme. Dat vraagt om een andere politiek. Dat wijst naar RealPolitik. Niet de Realpolitik van de Amerikaanse politicus Henri Kissinger in tijden van de Koude Oorlog, waar het Amerikaans belang ondergeschikt was aan alle andere belangen. Voor de echte RealPolitik, dat mensen verenigt en tegelijkertijd niet blind is voor de gevaren, moeten we naar het Duitse staatshoofd Otto von Bismarck (1815 – 1898) kijken. Zijn uitvoering van RealPolitik was gelardeerd met voorzichtigheid en oog en oor voor anderen. Dat zorgde in de 18de eeuw dat hij versplinterd Duitsland tot één natie kon verenigen.
Maar dichter bij huis hebben we wellicht de mooiste vorm van democratische RealPolitik: Het oer-Hollands polderen. Politiek waar wordt geluisterd naar elkaar en waar op grond van de beste argumenten en feiten beslissingen worden genomen. Weg van de polarisatie met roeptoeterende politici. Geen ongenuanceerde krimp van de veestapel, omdat je politiek gezien niet van vleeseten houdt. Geen onwetenschappelijk stikstofbeleid, omdat je louter van mooie plantjes droomt en blind bent voor de chaos die je wens creëert. Geen door de strot geduwde biologische consumptie, omdat je die politieke ideologie ambieert en wars bent voor de feiten dat het niet beter is voor milieu, voedselvoorziening en klimaat. Geen eiwittransitie, omdat oude wetenschap zegt dat plantaardig beter is dan dierlijk. Om alle landbouwgerelateerde problemen op te lossen, moeten we wellicht naar een Europees RealPolitik Kringlooplandbouw. Uiteraard met de prioriteiten op de juist plaats en gesteund door een sterk leger.
