Annechien ten Have: 'Te weinig mensen betalen voor duurzaam vlees'

In 1990 besloot mijn neef om het gangbare gesloten varkensbedrijf te veranderen in een scharrelvarkensbedrijf. Zijn adviseurs overtuigden hem vol enthousiasme dat scharrelvlees de toekomst was en dat consumenten bereid waren voor de extra kwaliteit meer te betalen. Hij ging niet zelfstandig scharrelvarkens houden, maar in een project opgezet door bedrijven en organisaties in de periferie van de varkenshouderij. Vol overtuiging dat dit de toekomst was, investeerde hij om zijn gangbaar bedrijf om te zetten naar een scharrelbedrijf. In die periode had ik een soort sabbatical genomen tussen de opleidingen door en met veel enthousiasme wilde ik meehelpen om zijn bedrijf te transformeren. Ik had zelf toestemming van de gemeente om mijn neef te helpen met behoud van een schamele uitkering (dat kon toen nog). Maandenlang slopen, metselen, timmeren, lassen, betonstorten, schroeven, boren. Uiteindelijk was het scharrelbedrijf klaar en offcieel goedgekeurd. Een aparte stal met een achttal afdelingen voor de vleesvarkens met uitloop en een herbouwde zeugenstal voor 150 zeugen met betonnen uitloop en een echt grasland van enkele hectares groot. Ik herinner me nog dat we beiden erg trots waren. Zittend op het hek van de betonnen buitenloop, koffiedrinkend en genietend kijken naar de zeugen. We waren vol overtuiging dat we naar de toekomst keken van de varkenshouderij. Op de achtergrond vormde het zeugenbedrijf van mijn oom, waar de zeugen nog aan-de-band lagen, een schril contrast met dit nieuwe scharrelbedrijf. Bijna fluitend voerde mijn neef in de eerste maanden zijn varkens. Dag en nacht was hij er mee bezig om zijn bedrijf tot een succes te maken en het beste varkensvlees te produceren met toen al veel restproducten uit de voedingsmiddelenindustrie. Mijn neef was een voorloper. Maar niet lang. Het bleek namelijk dat het project waaraan hij deel nam, een te mooie veronderstelling van de werkelijkheid had gegeven. Mooi dromerij. Hij werd een doodloper. De eerste vleesvarkens werden gewoon verkocht als gangbaar. Blijkbaar was de afzet niet helemaal zo gelopen als gedacht. Van de tweede aflevering waren er slechts een paar varkens als scharrel verkocht en daarna kwam de klad er in. Geen enkele supermarkt of consument bliefde het scharrelvlees, dat duurder was dan gangbaar. Uiteindelijk kon mijn neef de aflossing op zijn investeringen niet meer betalen en na een jaar moest hij stoppen. Loslopewnde zeugen zijn prachtig om te zien, maar dan moet je bank niet aan de telefoon hangen. Hij heeft mij nooit verteld wat zijn restschuld was, maar de periode was zwaar voor hem. Na zijn faillissement is hij naar jarenlang bedrijfsleider geweest op een grote varkenshouderij. Waarom dit voorbeeld beschrijven? Ruim 30 jaar geleden was er dus al de kennis dat wat de burger wil de consument niet koopt. We nog steeds bijna dagelijkse horen van plannenmakers dat de boer moet veranderen en dat voor duurzame producten je een hoger prijs krijgt, dus een beter inkomen. Maar wat ronduit tenenkrommend en voor velen zelfs een grove belediging is, is dat na dertig jaar van de varkenshouder pushen tot meer duurzaamheid en welzijn, en de varkenshouders daadwerkelijk zijn veranderd, de consument dus niet veranderd is. De Nederlander is niet bereid meer te betalen. Niet de varkenshouder is onduurzaam, maar de consument. Dat is toch wel de ontnuchterende werkelijk waarmee Annechien ten Have wordt geconfronteerd. Kleinschalige regionale projecten hebben wellicht nog wel een kans, maar het opschalen naar meer varkens blijkt dus te stuiten op het apathisch koopgedrag van de burger. De vraag is: Hoe gaat de sector met deze wetenschap om en zal dit de politiek tot realisme forceren met als leidraad dat elk plan zonder goed onderbouwd en breed gedragen verdienmodel gemoed is te mislukken?