Column: Van der Wal kent maar één doctrine

Minister Christianne van der Wal van de VVD presenteert vandaag samen met collega Staghouwer van de ChristenUnie de doelen voor de gebiedsgerichte aanpak en het perspectief voor de boeren. Bij het schrijven van deze column waren de plannen nog niet openbaar. Dinsdag tijdens het vragenuurtje in de Tweede Kamer maakte Van der Wal duidelijk dat ze de harde lijn richting boeren doorzet en niet van die lijn wil gaan afwijken. Op zich kun je daar respect voor hebben, want er zijn genoeg politici die zwabberen en al naar gelang hoe de wind waait het beleid bijstellen. Het wordt alleen problematisch voor een minister als het draagvlak afkalft. Daar zien we inmiddels wat tekenen van. Continue dreigen met ingrijpen richting provincies, die zich inmiddels gegijzeld voelen, helpt dan niet.

Drie extra Natura 2000-gebieden

In het vragenuurtje stelde Maarten Goudzwaard van JA’21 de minister een vraag. In 2019 was hij nog statenlid in Friesland en werd daar een motie aangenomen om geen extra Natura 2000-gebieden aan te wijzen. Omdat het natuurbeleid gedecentraliseerd is zou je zeggen dat de minister daar rekening mee moet houden. Goudzwaard wilde weten waarom de minister dan toch het voornemen heeft om drie nieuwe Natura 2000-gebieden aan te wijzen in Friesland en of dat wel in overleg met de provincie is gegaan of dat ze daar ‘maling’ aan heeft. Van der Wal kwam met een nietszeggend antwoord: ‘We hebben ons huiswerk niet op orde. Pas als je dat op orde hebt, kun je verder.’ En ze voegde nog toe dat ze met alle gedeputeerden in overleg staat. Maar in overleg staan betekent natuurlijk niet dat je op dezelfde lijn zit. En nieuwe gebieden aanwijzen heeft niets met achterstallig onderhoud te maken. Wel met het vergroten van de stikstofcrisis. Oud-minister Schouten voelde dat wel aan, maar deze minister pakt de oude lijn van de topambtenaren van het ministerie weer op waarbij natuur op plek 1, 2 en 3 staat van het prioriteitenlijstje.

Bakzeil Friese aanpak

In Friesland zelf waren boeren op die zelfde dinsdag wel even klaar met de Friese aanpak. In Elsloo verlieten ruim 200 boeren voortijdig een bijeenkomst georganiseerd door de provincie. Gedeputeerde Douwe Hoogland wilde daar uitleg geven over het gebiedsplan waarin is opgenomen dat 110 bedrijven weg moeten of flink hun stikstofuitstoot moeten reduceren. Hoogland en zijn team hadden de situatie danig onderschat. Volgens de Leeuwarder Courant stond er na een uur een geëmotioneerde boer op die zich al jarenlang sterk maakte voor de natuur op en om het boerenland. Hij kon er niet meer tegen en verliet de zaal, waarna de rest volgde. Over afkalvend draagvlak gesproken.

Minister weigert antwoord te geven

Het meest tenenkrommend vond ik de weigering van minister Van der Wal om antwoord te geven op een vraag van Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging tijdens datzelfde vragenuurtje. Zij haalde een interview aan met Leen Hordijk in onze regionale landbouwbladen. Hordijk, een adept van de WUR en het RIVM, stelde daarin dat het stikstofbeleid steeds verder vastloopt door rechtszaken en dat daar iets aan te doen is door de Wet natuurbeheer aan te passen. Van der Plas wilde weten van de minister hoe zij daar naar kijkt. De lichaamstaal van minister Van der Wal straalde uit dat ze helemaal geen zin had om deze vraag te beantwoorden. Vervolgens kwam er een grote zucht en voel je als kijker de weerzin om deze vraag serieus te nemen. En toen ze haar mond open deed begon ze aan te geven dat Aerius het enige systeem was dat geschikt was en dat je tijdens de wedstrijd de spelregels niet kan aanpassen. Daar ging de vraag niet over. En ook bij de herhaalde vraag kwam er geen antwoord. Veel Tweede Kamerleden geven dan meestal de moed op, maar Van der Plas ging door en vroeg de hulp in van de voorzitter van de Tweede Kamer om de minister te dwingen tot een antwoord. Uiteindelijk zegt ze: ‘Daar wil ik specifiek later op terugkomen. Ik ken de consequenties daarvan niet’.

Je zou zeggen, dat had de minister ook direct kunnen zeggen in plaats van de vraag interpreteren als kritiek op haar visie. Het voorval maakt vooral duidelijk dat onze minister van stikstof en natuur die kant helemaal niet op wil. Daar gaat het op het ministerie dan blijkbaar ook niet over, terwijl je bij zo’n crisis toch echt het beste naar alle opties kunt kijken. Ik ben benieuwd wanneer Van der Plas een antwoord krijgt en hoe die luidt.

VVD volgzaam

Maar met slechts één zetel kan BBB het beleid niet draaien. Daar is echt druk voor nodig vanuit andere partijen. Vanuit de VVD-fractie in de Tweede Kamer was het dinsdag nog onzeker of die druk er gaat komen. Thom van Campen stelde een vraag aan de minister wat ze tegen melkveehouders met een opvolger in de Gelderse Vallei zou zeggen, en liep vervolgens weg. Misschien moet Van Campen zich aan de partijdiscipline houden, of wil hij een eigen minister niet afvallen. Kritisch was hij tijdens dit vragenuurtje in ieder geval niet. Binnen zijn partij wordt het ondertussen onrustiger.

Partijcongres VVD

Morgen is er een partijcongres en zal er gestemd worden over een motie van de provinciale afdelingen van onder andere Drenthe en Zuid-Holland. In de motie roepen de Statenfracties op tot een stikstofbeleid waarbij 'uitgegaan wordt van metingen en feiten in plaats van modellen en berekeningen'. Ook moet er oog zijn voor het perspectief van boeren en het platteland, de scherpe natuurdoelen nog eens worden herzien en moeten innovatie en technologie een belangrijkere rol krijgen.

Zwarte vrijdag

De vraag is altijd een beetje wat zo’n motie, als die aangenomen wordt, voor doorwerking heeft. Ik denk bij deze minister weinig. Maar de zorg van de provinciale afdelingen wordt mede gevoed door de verkiezingen die er aan zitten te komen. Met zoveel onvrede in de achterban kan dat wel eens tot grote verschuivingen gaan leiden in de politieke verhoudingen. Dat gaat het draagvlak voor het beleid van deze minister niet vergroten. Zeker niet als de vertaling daarvan ook richting de Eerste Kamer zichtbaar wordt.

Ik denk dat boeren na deze zwarte vrijdag even moeten afwachten tot er verkiezingen zijn geweest. Daarna neemt de kans op een koerswijziging toe.