Geopenbaarde documenten laten vooral de richtingenstrijd tussen ministeries zien

De documenten zijn gepubliceerd vanwege een artikel in NRC Handelsblad van een paar weken geleden. Dat berichtte over niet gepubliceerde berekeningen van het Ministerie van Financiën. Die berekeningen toonden volgens de krant aan dat de stikstofopgave lager uit zou vallen, omdat de stikstofuitstoot in het algemeen al vermindert vanwege het klimaatbeleid. Dit was reden voor Kamerleden Pieter Omtzigt en Caroline van der Plas om alle berekeningen die het ministerie het afgelopen jaar heeft gemaakt, van alle scenario’s voor stikstofreductie, naar de Kamer te sturen.

Niet nieuw

Die documenten zijn er nu. Daaruit blijkt dat de genoemde berekeningen van het Ministerie van Financiën deels gebaseerd zijn op de Nederlandse klimaatinspanningen, maar voor een groot deel ook op een andere aanpak van het stikstofprobleem in de landbouw. De berekeningen gaan uit van een gerichte uitkoop van veehouderijen in vooral de Gelderse Vallei en een aantal andere gebieden.

Die aanpak is niet nieuw. Afgelopen jaar verschenen er al twee rapporten van Haagse topambtenaren over het stikstofbeleid. Het ene rapport ging uit van een gedeelde opgave voor alle boeren in Nederland, het andere ging uit van een gerichte opkoop van die bedrijven die de grootste impact hebben op alle Nederlandse natuurgebieden - en die zitten vooral rond de Gelderse Vallei en in een paar andere plekken in het land.

Richtingenstrijd

Die rapporten leidden tot een richtingenstrijd tussen ministeries. Het Ministerie van Financiën zag vooral veel in een gerichte opkoop, omdat dat (de Nederlandse belastingbetaler) minder geld zou kosten. ‘Het is een meer efficiënte besteding van overheidsgeld.’ De berekeningen van het Ministerie stammen ook uit die tijd.

Het Ministerie van Landbouw zette echter vooral in op de gedeelde opgave, waarbij boeren in heel Nederland stikstof moeten reduceren. Een gedeelde last was eerlijker, vond men daar, en zou verdeeldheid in de sector vermijden. Maar het zou meer kosten. „De LNV-variant heeft extra op natuurdoelbereik van de Vogel- en Habitatrichtlijn“, schrijven ambtenaren van Financiën, „en de ondersteuning van de blijvers kost 15 miljard extra. Dat is een fors bedrag terwijl dit voor stikstof en klimaat niets extra’s doet.“

Daarentegen zagen dezelfde ambtenaren ook nadelen aan ‘hun’ scenario. „Belangrijk kritiekpunt bij het goedkopere pakket was de te eenzijdige focus op het reduceren van alleen stikstof“, schrijven ze. Het PBL riep, nadat ze de plannen hadden nagekeken, op om het natuurvraagstuk meer integraal te benaderen dan met stikstof alleen.

Met de kabinetsformatie heeft het Ministerie van Landbouw deze richtingenstrijd gewonnen. In het coalitie-akkoord is gekozen voor de duurdere en meer sociale aanpak.

Weinig effect

Het Ministerie van Financiën had bij haar berekeningen dan wel de reductie van stikstofuitstoot als gevolg van de klimaatinspanningen meegenomen, maar dat lijkt maar een gering effect te hebben. „Deze sectoren [industrie en mobiliteit - WvG] hebben heel weinig effect op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden omdat ze een beperkte depositiebijdrage hebben“, concludeert het ministerie. „De reductie zullen met name behaald worden met een NH3-reductie.“

De berekeningen waar NRC over had geschreven, zijn een tussentijdse berekening van één technisch scenario, laat minister Kaag van Financiën nu weten. Dat scenario geeft een verouderd en partieel beeld; het houdt geen rekening met technische en management-maatregelen die kunnen worden genomen om de stikstofuitstoot te verminderen. Bovendien focust deze aanpak zich enkel op stikstof, en niet op herstel van de natuur.