Vandaag om tafel met het kabinet: dit moet er volgens deze boeren gezegd worden

Niet blindstaren op stikstof

„De rechter heeft nooit gezegd dat de KDW leidend moet zijn”, zegt de Noord-Hollandse melkveehouder Jack Rijlaarsdam. „Het gaat om de instandhouding van natuur. In de natuur spelen veel meer elementen een rol dan alleen stikstof. Als we alle depositie uitbannen, dan nog wordt de KDW in sommige natuurgebieden overschreden. Een doodlopende weg dus. De waterhuishouding is net zo belangrijk. Zelfs ‘stikstofprofessor’ Jan Willem Erisman (Universiteit van Leiden, red) vertelde dat bij Nieuwsuur.”

Volgens Rijlaarsdam, die onlangs bij LTO Noord afdeling West begon als themahouder Ruimtelijke Ordening Noord-Holland en regelmatig aan tafel zit met bijvoorbeeld de provincie heeft iedereen elkaar gek zitten maken over het stikstofprobleem. „Ik merk het in mijn nieuwe rol. Ik moet landbouwbestuurders er écht van overtuigen dat stikstof niet het belangrijkste is. Terwijl ze maar een beheerplan van een natuurgebied, en daar zijn er veel van, erop na hoeven te slaan om dat te ontdekken.”

Rijlaarsdam: „Ik ben maar een klein radartje in het geheel, heb niet veel invloed op het gesprek van LTO Nederland met het Kabinet. Er is bij LTO een klein clubje dat de dienst uitmaakt en ik probeer nu tegen wat deuren aan te schoppen om ze open te krijgen. Daarom ben ik ook ingestapt. Wat ik ze wil meegeven is het volgende: staar je niet blind op stikstof. Dat heeft de rechter zelf gezegd. Het is slechts één van de middelen. Probeer daar het kabinet van te overtuigen.”

Opening zoeken via ecologische autoriteit

De Groningse melkveehouder Alex Datema is het eens met Rijlaarsdam dat de KDW een heet hangijzer is. Hij zit als voorzitter namens Boerennatuur aan tafel met gespreksleider Johan Remkes en het kabinet. Hij geeft voor dit verhaal zijn persoonlijke visie. „We moeten van de strenge KDW af en naar een wet die stuurt op de staat van instandhouding van de natuur. Dat hoeft misschien niet direct, maar wel binnen drie, vier of vijf jaar. Nu is het enige waarop gestuurd kan worden als het gaat om vergunningverlening de KDW, dus als dat nu direct verdwijnt is er niks meer. Dat is niet in het voordeel van de landbouw.”

Datema ziet in de onafhankelijke Ecologische Autoriteit die het kabinet wil oprichten via de stikstofplannen een uitkomst. „Zo’n groep deskundigen kan onderzoek doen en kijken wat er mogelijk is op het gebied van afstappen van de KDW. Daar kan vervolgens weer wetgeving op worden gebaseerd.”

Binnen Boerennatuur, dat via regionale collectieven ervoor zorgt dat de randvoorwaarden van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) op orde zijn, was er veel discussie over wel of niet aanschuiven bij Remkes en het kabinet. „Wij zijn slechts uitvoerend en geen belangenbehartiger. We zijn ook breder bezig dan alleen met stikstof. Bijvoorbeeld met de waterkwaliteit en klimaat. We zijn wel ontstaan doordat boeren in beweging kwamen. Omdat de link met de agrarische sector zo duidelijk is, schuiven we aan. Of het vrijdag al tot de inhoud komt, vraag ik me af. Er moet eerst een basis gecreëerd worden waarbij het vertrouwen in elkaar wordt hersteld. De overheid zal moeten bewegen. Het kleurenkaartje, dat een eigen leven is gaan leiden, moet op een duidelijke manier worden ingetrokken.”

Wantrouwen is groot

Wim Brouwer, voorzitter van de LTO Noord-afdeling Gelderse Vallei, wil eerst iets rechtzetten voordat hij ingaat op de vraag welke kansen er vandaag liggen voor de landbouw in het gesprek met het kabinet. „Dat ons voltallige bestuur dreigt met opstappen als LTO Nederland concessies doet tijdens het gesprek, is uit zijn verband gerukt. Het was als statement bedoeld tegenover onze leden, niet als een dreigement.”

De kalverhouder heeft grote vraagtekens bij het stikstofdossier. „Door bepaalde uitspraken van het kabinet ben ik het vertrouwen volledig kwijt. Het wantrouwen is groot, want waarom wordt er zo rigoureus omgesprongen met platteland? Het voedt de gedachte dat er een andere agenda van het kabinet achter zit. Dat het niet gaat om de natuur. Ik ben niet van de complottheorieën, maar het voelt totaal niet goed.”

Brouwer ziet in de methode van de provincie Gelderland een uitweg voor ‘Den Haag’. ,,We zitten via het Landbouwcollectief één keer in de zes weken om tafel en zoeken samen naar oplossingen. We hoeven het echt niet altijd met elkaar eens te zijn, maar er komt uiteindelijk wel een plan van aanpak uitgerold die breed wordt gedragen.”

De LTO Noord-bestuurder is duidelijk. „Als er met het kabinet niet over de doelen en het tijdspad kan worden gepraat, dan houdt het heel snel op. En dan zijn de rapen pas écht gaar.”

TNO-rapport op tafel leggen

Het Drentse Statenlid Johan Moes schudde samen met andere provinciale partijgenoten flink aan de boom tijdens een VVD-congres. Er werd door de VVD-leden een motie aangenomen waarin werd stond dat bij het stikstofbeleid uit moet worden gegaan van ‘metingen en feiten in plaats van modellen en berekeningen’. Volgens Moes, geen boer maar wel betrokken bij het platteland, is er door de Tweede Kamerfractie geluisterd. „Er zijn moties ingediend die van onze motie zijn afgeleid. Het allemaal nog wat steviger gekund, maar er is dus wel iets mee gedaan.”

De volksvertegenwoordiger twijfelt over er enige onderhandelruimte is voor de landbouw. „Voorlopig lijkt Christianne van der Wal (minister van Natuur en Stikstof, ook van de VVD, red) stevig vast te houden aan haar plannen. Ze heeft zelf gezegd dat ze geen ruimte ziet om bijvoorbeeld de KDW te laten varen. Ze geeft niet toe op het coalitieakkoord en is er tot in haar diepste vezels van overtuigd dat de plannen op de huidige manier moeten worden doorgezet. Uiteindelijk loopt ze wel tegen een probleem aan, want lang niet alle provincies gaan erin mee. Drenthe niet, bijvoorbeeld.”

Moes is duidelijk. „De KDW moet van tafel. Alleen als de stikstofwet op dat gebied wordt gewijzigd zie ik kansen voor de landbouw. Een onlangs verschenen TNO (Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek)-rapport bevestigt: het Aerius-model waar het stikstofbeleid op is gebaseerd rammelt aan alle kanten. LTO zal in de onderhandelingen zeer standvastig moeten blijven. Zo’n rapport kan daarbij helpen.”

Kabinet moet eerst bewegen

Ingrid Jansen, directeur van de Overijsselse plattelandsstichting Stimuland stuurde nadat het kabinet de stikstofplannen bekend maakte een alrmerend persbericht naar buiten. Vlak voor de gesprekken tussen het kabinet en Remkes merkt ze dat het vertrouwen nog steeds uiterst broos is. „Het kabinet heeft met haar werkwijze door topdown de maatregelen te parachuteren veel kapot gemaakt onder de boeren", zegt Jansen. „Daarmee heeft zij zelf verder bijgedragen aan het vergroten van de polarisatie en wantrouwen in instituties maar ook het beeld van een overheid die te ver weg staat van protesterende boeren in dit geval."

Jansen ziet daarom geen goede basis voor het gesprek deze vrijdag. „Mijn verwachtingen zijn laag omdat ook een merendeel van de boerenorganisaties niet aanwezig zijn bij het gesprek met Remkes. Eventuele afspraken dragen alleen maar verder bij aan de polarisatie omdat ze draagvlak missen. Het kabinet zal eerst moeten erkennen dat zij een fout gemaakt heeft voordat verder gesproken kan worden over de inhoud tussen sector en overheid.”