De wolf in Nederland: wat mag er juridisch?

De wolf is aangewezen als een strikt beschermde soort in het Verdrag van Bern en Bijlage II en IV van de Habitatrichtlijn. In de Wet natuurbescherming is daarover beleid geformuleerd. Dit houdt in dat er ten aanzien van de wolf een aantal verboden gelden. Zo is het niet toegestaan om:

• in het wild levende wolven in hun natuurlijke verspreidingsgebied opzettelijk te doden, te vangen of te verstoren;
• de voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van deze dieren te beschadigen of te vernielen;
• uit het wild afkomstige wolven, dood of levend, onder zich te hebben;
• de wolf te hebben voor verkoop, te vervoeren voor verkoop, te verhandelen, te ruilen of te koop of te ruil aan te bieden.

Als een wolf in zijn natuurlijke verspreidingsgebied opzettelijk gedood of gevangen wordt, dan staat daar een sanctie tegenover. Bij opzet is er sprake van een misdrijf, overtredingen zijn een economisch delict. Het doden van een wolf kan leiden tot een gevangenisstraf van maximaal zes jaar, taakstraf of geldboete van de vijfde categorie. Dat is 90.000 euro. Ook is er een mogelijkheid voor bijkomende straffen.

Bescherming wolven

Binnen Europa wordt verschillend invulling gegeven aan de bescherming van wolven. Dit hangt vooral af van de per land of regio verschillende status in de habitatrichtlijn. In een aantal Europese landen of regio’s mag de wolf beheerd worden. Dat wil zeggen dat het doden van de wolf plaatsvindt als onderdeel van een set aan beheersmaatregelen, die verenigbaar zijn met een gunstige staat van instandhouding. In ons land is het provinciale wolvenplan daarvoor leidend. Op dit moment wordt er gewerkt aan een geactualiseerde versie van het wolvenplan.

Strenge voorwaarden

De colleges van Gedeputeerde Staten van de provincies zijn het bevoegd gezag om maatregelen toe te staan of te laten nemen. Zij kunnen op grond van de Wet natuurbescherming, artikel 3.8 lid 5 b3. beslissen om het vangen of doden van een wolf toe te staan wanneer de volksgezondheid of de openbare veiligheid in het geding is. Voor er dergelijke maatregelen genomen kunnen worden, dienen andere oplossingen afgewogen te worden. Als deze niet voorhanden zijn, dan is ingrijpen mogelijk. Dit kan bijvoorbeeld door een wolf te vangen.

Maar, een ontheffing krijgen is niet makkelijk. Verzoeken moeten erg precies zijn. Zo moet er duidelijk aangegeven welke doel ermee gediend is om de wolf te vangen of neer te schieten. Dit moet tevens ook gebaseerd zijn op wetenschappelijke gegevens. Alleen wijzen op de schade die de wolf veroorzaakt, bijvoorbeeld het aantal schapen dat in een provincie zijn overleden door een wolf, is niet voldoende. Voordat toestemming gegeven kan worden voor ontheffing, moet het eerst duidelijk zijn hoe het staat met de populatie en de gevolgen die het doden van dieren door de wolf heeft. Als hier onzekerheid over is, mag geen ontheffing worden gegeven. Hiervan mag alleen worden afgeweken in geval van acute veiligheidsrisico’s voor mensen.

Afschieten

Sommige veehouders roepen op om de wolf af te schieten. Dit kan alleen worden toegestaan met inachtneming van de betreffende regels onder het Verdrag van Bern en de Habitatrichtlijn. Hierbij moet aan drie criteria voldaan worden:

• er moet sprake zijn van een in het Verdrag van Bern c.q. de Habitatrichtlijn genoemd doel (bijvoorbeeld onderzoek, openbare veiligheid of het voorkomen van ernstige schade aan vee);
• bevredigende alternatieven voor het beoogde ingrijpen ontbreken; en
• het ingrijpen staat niet in de weg aan het bereiken van een goede staat van instandhouding.

Vooral deze laatste twee eisen maken afschot van een gezonde wolf al snel problematisch. Het is regelmatig voorgekomen dat lidstaten in dit verband op de vingers getikt zijn door de Europese Commissie voor afschot van wolven of andere grote roofdieren dat niet in overeenstemming was met de internationale regels.