NAJK-debat: BVNL en BBB botsen hard met Groenlinks-PvdA over inkrimping veestapel

Ernst Boutkan (Volt) wil met zijn partij de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en de landbouwvrijstelling afschaffen. „We willen naar een ander fiscaal stelsel. Het Landbouwakkoord met daarin eerlijke prijsafspraken.”

Pieter Grinwis van de ChristenUnie (CU): „De BOR en de landbouwvrijstelling heb je absoluut nodig. Je hebt ook een vader, moeder en broers en zussen nodig die je het gunnen. Ik hoor te vaak dat het spaak loopt bij bedrijfsopvolging.”

Sieta van Keimpema (BVNL) wil de BOR net als Volt ook afschaffen, maar vindt wel dat eerst de erf- en schenkbelasting geschrapt moet worden. „Dan hebben we de BOR niet meer nodig, dat is de juiste volgorde. Erf- en schenkbelasting is oneerlijk, want daar is al belasting over betaald.”

Maarten Goudzwaard van JA21: „Ik denk dat Den Haag zo weinig mogelijk moet sleutelen en op sommige punten de BOR moet verruimen.”

Te weinig boeren

Eline Vedder (CDA) denkt dat er snel te weinig boeren zijn, dus vindt ze dat de BOR behouden moet blijven. „Jonge boeren moeten er ook zin in hebben. De marges zijn nu te mager om in zo’n kapitaalintensieve sector te stappen.” CDA wil ook een grondbank voor jonge boeren en beschermde landbouwgebieden aanwijzen. „Er moeten langlopende afspraken met de overheid worden gemaakt daarover, anders staan we over enkele jaren te debatteren over het feit dat er te weinig boeren zijn.”

Pieter Grinwis (CU) sluit zich aan bij Vedder. „Voor 60 procent van de boerenbedrijven is geen opvolger aanwezig. Dat is ongelooflijk.” Hij is op een biologisch spruitjesbedrijf geweest die de afzet niet rond krijgt gebreid. „Dus ook de marktpartijen moeten meer doen voor boeren die door willen. Het moet wel extensiever op sommige punten in de landbouw, maar daar moet dan wel een beloning tegenover staan.”

Ook Maarten Goudzwaard (JA21) wil zo’n beloning voor maatschappelijke diensten. „Het zou onverstandig zijn als het komende kabinet niet voor eerlijke beloningen voor natuurbeheer en innovatie kiest. Het is onverstandig om met stikstofkaarten te gaan strooien. De drempelwaarde staat op 0,0005 mol, maar vanuit het IPO komt binnenkort een voorstel om tussen de 1 en 30 mol te gaan zitten. Dan ziet de wereld er opeens heel anders uit.”

Volgens Van Keimpema heeft ze al veel voorstellen gedaan. Het toekomstige GLB-beleid gaat boeren treffen denkt ze. „Het is allemaal mogelijk, maar het is politieke onwil dat er nu nog geen goede afspraken zijn met marktpartijen.” Ze haalt FarmerFriendly aan en de ACM die niet meewerkt.

Volgens Boutkan van Volt heeft Europa ruimte gegeven om prijsafspraken te maken. „Landen concurreren elkaar nu kapot, terwijl de ruimte wel is gegeven.”

Doelsturing

Eline Vedder wil naar doelsturing in plaats van middelsturing. Ze is het niet eens met Grinwis die teeltverboden wil op bepaalde gronden in verband met de waterkwaliteit. Volgens Grinwis staat dat niet in het verkiezingsprogramma van CU, maar wil zijn partij wel een een afrekenbare stoffenbalans. Om van kalanderlandbouw af te komen wil hij wel een tussenstap nemen. „Die ene akker die wordt omgezet van gras naar bollenteelt heeft gevolgen voor veel boeren. Daar moet je om tafel en soms een ingrijpende keuze maken.”

CU-minister Piet Adema wordt aangehaald. Grinwis: „Hij is naar Brussel getogen. In Brussel staan we er slecht op. We moeten daar assertief zijn, maar ook kijken wat haalbaar is en wat kan.”

Vedder wil een overlegstructuur per gebied voor de landbouw, op dat punt is ze het dus eens met Grinwis. Van Keimpema hoopt dat handelsverdragen worden tegengehouden. „We hebben hier de beste en meest duurzame boeren van Nederland. Wie onttrekt er water? Dat zijn die drie miljoen extra mensen die hierheen komen. Van hoe de waterkwaliteit wordt gemeten klopt niks van. Ik wil eerst bewijs zien.”

Eva Akerboom van de Partij voor de Dieren wil de veestapel met 70 procent inkrimpen. ,,We willen niet minder boeren, maar boeren bij de hand nemen richting een flinke transitie.” Laura Bromet denkt dat 70 procent onhaalbaar is, maar wil wel een krimp van de veestapel. ,,Het beleid zal er toe leiden dat er 30 tot 35 procent minder vee zal zijn.”

Van der Plas denkt dat er straks te weinig boeren zijn om zelfvoorzienend te zijn. ,,De veestapel is al heel erg geslonken. Het verdienmodel is er niet op vooruit gegaan. Laat je niet foppen door de Partij voor de Dieren, want die partij wil helemaal geen vee.” Krimp is volgens haar niet nodig, maar zijn politieke keuzes. ,,Het heeft een grote effect op de periferie wat de linkse partijen willen. Veel MKB’ers gaan onderuit. Minder regeldruk is nodig, boeren zijn al decennia aan het reduceren. We moeten onze voedselvoorziening in Nederland houden.”

Fosfaatrechten

Holman ziet de afbouw van derogatie niet zomaar meer worden teruggedraaid. „De PAS-melders zitten al vier jaar in onzekerheid. Wij willen voor een oplossing gaan. We gaan voor jonge boeren en groene, duurzame boeren. Ik hoop dat er heel veel studenten hier boer worden. In België is er nu een plan om uit de stikstofimpasse te komen. Een veehouderij die in lijn is met de milieugebruiksruimte zal leiden tot iets minder vee, maar zorgt wel voor ruimte. Ook voor jonge boeren. Het zal keuzes vergen.”

Van Keimpema haalt de fosfaatrechten aan. „Wat zijn we daar mee opgeschoten? Alles kunnen wij aan als Nederlandse landbouwsector. Na de Tweede Wereldoorlog waren er innovatieve ideeën zodat iedereen te eten heeft. Daar zijn we vanaf gestapt door de linkse tegenpartijen. Het gaat om regelgeving, het is politieke onwil wat deze sector kapot maakt.”

Holman denkt dat het allemaal iets complexer is. „We moeten wel wat zaken veranderen, daar ben ik het wel mee eens. Zoals bijvoorbeeld innovatie die nu op slot zit.”Hij baalt van PvdA/GroenLinks die 2030 in het verkiezingsprogramma hebben staan.

Bromet: „Milieuregels aanpassen gaat niet gebeuren. Dat is voorliegen van deze jonge boeren. We moeten de landing zo zacht mogelijk maken. Het is agrarisch politiek wensdenken. Het beleid waar Nederland last van heeft komt niet van links, maar van de partijen die aan de macht waren de afgelopen jaren. Alles valt stil als we niet zorgen voor de reductie. Er gaat veel veranderen, niet alles gaat bij het oude blijven. Over 2030/35 valt te praten, maar er moeten wel keuzes worden gemaakt.”

Stemverklaring

Van der Plas vindt het schandalig dat ze als leugenaar wordt uitgemaakt door Bromet. „Milieuregels schrappen kan via de democratische weg. We hebben nieuw stikstofbeleid geschreven, dat kan best worden ingevoerd. „Vrouwen mochten vroeger ook niet stemmen, ook een regel die is aangepast.”

Sieta van Keimpema haalt flink uit naar Bromet en noemt haar en pathologisch leugenaar. „Als je door zo iemand wordt uitgemaakt voor leugenaar, doet dat pijn.”

Zowel Van Keimpema als Van der Plas krijgen een groot applaus vanuit de zaal. De jonge boeren geven daarmee een duidelijke stemverklaring af voor de BBB en BVNL.

André Flach van de SGP wil inzetten op innovatie- en emmissiemanagement en een fatsoenlijke beloning voor maatschappelijke diensten. En geen vermindering van de veestapel.

Tjeerd de Groot van D66 wil dat jonge boeren vanuit de biologie gaan telen.

Eva Akerboom ziet vooral voordelen in biologische akkerbouw. Ze wil geen chemische gewasbeschermingsmiddelen meer.

Thom van Campen (VVD) baalt van de polarisatie op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen. „We mogen meer vertrouwen in het vakmanschap van boeren hebben. De overheid moet zorgen voor meer groene middelen.”

Boutkan van Volt ziet niks in glyfosaat, maar wil niet zomaar alle gewasbeschermingsmiddelen schrappen. Hij wil biologische landbouw stimuleren, ook door groene middelen toe te laten.

Flach (SGP) wil dat innovatie wordt gesteund. „Biologische boeren zouden ook een chemisch middel moeten kunnen inzetten. Dat stimuleert innovatie omdat het risico naar beneden gaat.”

Grinwis noemt veel stappen die boeren eventueel zelf zouden kunnen nemen, bijvoorbeeld investeren bodemmanagement. „Sommige groentes zijn moeilijk biologisch te telen. Als de volksgezondheid in het geding is, moet je het van de markt halen. Verder moet je er voorzichtig mee zijn. We moeten vaart maken met extra groene middelen.”

Glyfosaat

Thom van Campen zwengelt de discussie over glyfosaat aan. Hij wil dat middel behouden. „Alle wetenschappelijke instituten zeggen dat er bij juist gebruik geen gevaar is.”

De Groot haalt aan dat Parkinson meer voorkomt in tuinbouwgebieden. „We moeten boeren en tuinders ook beschermen.” Hij wil de antibioticareductiestrategie toepassen voor chemische gewasbeschermingsmiddelen. ,,Boeren moeten een instrument in handen krijgen om chemische middelen te kunnen reduceren.”

Ook SGP (André Flach) wil groene middelen snel beschikbaar krijgen. Hij is ook voor gentechtechnieken. „Doorontwikkeling van zaden zijn we altijd voor geweest.”

Volgens Grinwis van CU is via veredeling ook veel mogelijk, maar hij is wel voor Crispr-Cas. Partij voor de Dieren is geen voorstander. „We willen naar plantaardige landbouw, maar Crispr-Cas en dat soort technieken leiden vaak tot meer gebruik van gewasbescherming.”

VVD is wel groot voorstander. Van Campen: „Nederland is een voorloper, we moeten de agenda zetten op Europees niveau. Het duurt alleen wel lang en daar baal ik van.”

Harm Holman van NSC denkt dat boeren toekomst hebben, maar wel dat het wat anders gaat dan voorheen. „Ik heb er veel vertrouwen in. De politieke partijen die het voor het zeggen krijgen moeten ophouden met ruziën over 2030 en 2035.” Hij richt zich tot Laura Bromet van PvdA/GroenLinks en wil een compromis over 2030-2035. Bromet: GroenLinks/PvdA heeft geen blokkades. Over de inhoud valt altijd te praten. We willen een resultaat waar we mee kunnen leven op alle gebieden.”

Volgens Bromet moeten koplopers in de sector in het zonnetje worden gezet. „En zo moeten we de grote middengroep mee zien te krijgen.” Ze wil ook lange contracten van twintig jaar voor maatschappelijke diensten. Bromet gaat vandaag nog langs bij de biologische agrarische school Aeres Warmonderhof om te praten met boeren die geen ouders hebben die boer zijn. ,,Ook zij moeten een kans krijgen om boer te worden.”

Het leidt tot geroezemoes in de zaal bij de studenten van de Aeres Hogeschool. Bromet: „Jullie lachen, maar ik snap niet waarom.”

Landbouwakkoord

Eline Vedder (CDA) wil meer met de boeren op gaan trekken en af van middenvoorschriften. „We moeten door met het landbouwakkoord.”

Volgens De Groot (D66) zijn er meer boeren nodig. „Voor kringlooplandbouw. Dat is wel ingrijpend. We moeten bij de marktpartijen zijn. FrieslandCampina gaat voor kwantiteit en bulk. Dat heeft invloed op het inkomen van de boer. We moeten meer waarde gaan creëren. We willen bij de verwerkende agroindustrie gaan heffen als ze daarin niet meegaan.”

Volgens Thom van Campen (VVD) is er geen sprake van een vrije markt in de landbouw. Hij gaat mee in het verhaal van De Groot, maar wil zich niet vastpinnen op bedrijfsvormen. „We moeten onze plek kennen. Het maakt mij niet uit of iemand biologisch is of gangbaar als ze er allebei voor zorgen dat er geen of minder uitspoeling is naar het water.”

Betrouwbare overheid

Van der Plas (BBB) wil dat boeren kunnen rekenen op een betrouwbare overheid. Ze haalt de GLB-premies aan die boeren is beloofd maar nu niet komt en de vermeende kalverfraude. „Dat is een onbetrouwbare overheid.” Er moet volgens haar een langjarige visie komen, samen met de boer. „Zorg ervoor dat jongens en meisjes 20 tot 30 jaar mee kunnen in de agrarische sector. Een boer is een ondernemer en heeft langjarige zekerheid nodig.”

Van der Plas wil nog wat kwijt over handelsverdragen. „Afspraken maken met supermarkten is een illusie. Welke kostprijs betaalt de supermarkt? Van een Oekraïense boer?”

D66 (De Groot) wil de handelsverdragen tegen het licht houden. „Het huidige landbouwsysteem is niet meer houdbaar. Boeren moeten in een ander systeem weer toekomst krijgen. Het huidige systeem gaat over grenzen.” Hij vraagt hoe de langjarige visie van de BBB eruitziet. Van der Plas verwijst naar haar verkiezingsprogramma. „We moeten boeren ontwikkelruimte geven”, zegt zij.